Selenops radiatus
Harika bir örümcek türü daha! Selenops radiatus, Selenopidae familyasına ("Duvar Yengeç Örümcekleri" veya "Common Flattie Spider") ait, yassı gövdesi ve hızlı hareket etme yeteneğiyle bilinen, geniş bir coğrafyada yayılış gösteren bir örümcek türüdür. Bu familyanın tip türüdür.
Selenops radiatus: Detaylı Bilgiler
Türkçe Adlandırma: Selenops radiatus için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak familyası için "Duvar Koşucuları" veya "Süratli Düz Koşanlar" gibi adlandırmalar kullanılmaktadır. "Selenops" cinsi Latreille tarafından 1819'da tanımlanmıştır. "Radiatus" epiteti, Latince'de "ışınsal" veya "yayılan" anlamına gelir ve gözlerin veya bazı desenlerin ışınsal dizilimine atıfta bulunabilir.
Selenops radiatus, Selenopidae familyasına ait küçük ila büyük boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1819 yılında Pierre-André Latreille tarafından tanımlanmıştır.
Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım
Taksonomik Konum
Selenops radiatus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:
- Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
- Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
- Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
- Familya (Family): Selenopidae Simon, 1897 (Duvar Yengeç Örümcekleri)
- Cins (Genus): Selenops Latreille, 1819
- Tür (Species): Selenops radiatus Latreille, 1819
Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu
Selenops radiatus, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Akdeniz bölgesi (Yunanistan, Kıbrıs, İtalya, İspanya), Afrika, Orta Doğu (İsrail), Hindistan, Myanmar ve Çin'de geniş bir doğal yayılışa sahiptir. Ayrıca Brezilya, Küba, Amerika Birleşik Devletleri (Florida) ve Avustralya'ya (Kuzey Bölgesi) da insan faaliyetiyle (sinantropik) tanıtılmıştır. Bu, türün farklı iklimlere adapte olabilme ve insan yerleşimleri aracılığıyla yayılma yeteneğini gösterir.
Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Özellikle Muğla'dan kayıtları mevcuttur. Daha önce Türkiye'den kaydedilmemiş bir tür olduğu için, Türk faunası için ilk kayıt olarak bildirilmiştir. Bu durum, türün Türkiye'nin özellikle sıcak ve kuru iklime sahip Akdeniz ve Ege bölgeleri gibi yerlerinde, ayrıca insan yerleşimleri çevresinde bulunabileceğini göstermektedir. İstanbul'da da şehir parkları, bahçeler, eski binaların duvarları gibi uygun mikrohabitatlarda karşılaşma olasılığı vardır.
Fiziksel Özellikler
- Boyut: Orta ila büyük boyutlu bir örümcektir.
- Dişi ve Erkek: Vücut uzunlukları genellikle 16.5 mm civarında olabilir. Familya içinde boyutlar değişkenlik gösterebilir, ancak genel olarak fark edilebilir boyuttadırlar.
- Gövde Yapısı ve Renk: En belirgin özelliği, son derece yassı ve basık gövde yapısıdır. Bu yassılaşma, kaya çatlakları, ağaç kabukları veya duvarlardaki dar aralıklara kolayca gizlenmelerini sağlar. Renkleri genellikle kahverengi, grimsi veya sarımsı tonlarda olup, yaşadıkları yüzeyle mükemmel bir kamuflaj sağlarlar.
- Prosoma (Karapaks): Genellikle geniş ve yassıdır, rengi tekdüze kahverengi veya grimsi olabilir.
- Opisthosoma (Karın): Ovaldir ve genellikle üzerinde belirgin bir renk deseni bulunabilir.
- Bacaklar: Bacakları yanlara doğru yayılmış olup, bu da onlara yengeç benzeri bir görünüm verir ve çok hızlı, yanlamasına hareket etmelerini sağlar. Bacak eklemleri esnektir, bu da onların dar alanlarda hızla dönmesini sağlar.
- Gözler: Sekiz adet göze sahiptirler. Bu gözler, karapaksın ön kısmında yarım daire şeklinde geniş bir alana yayılmıştır. Bu dizilim, onlara 360 dereceye yakın bir görüş alanı sunar, bu da avlarını ve yırtıcıları kolayca fark etmelerini sağlar.
- Ayırt Edici Özellikler:Aşırı yassı gövde yapısı ve yanlara doğru yayılmış bacaklar.
- Gözlerin yarım daire şeklinde dizilimi.
- Çok hızlı ve çevik hareket etmeleri. Hatta bazı kaynaklarda "spider ninja" olarak da adlandırılırlar.
- Erkeklerin pedipalp yapıları ve dişilerin epigyn (genital açıklık) yapıları tür teşhisinde önemlidir. Dişilerin epigyn'i genellikle boyundan daha uzundur ve lateral lobları anteriorda birbirine yakın konumlanır.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Selenops radiatus, özellikle sıcak iklime sahip bölgelerde duvarlarda ve taş aralarında yaşayan, yassı gövdesi ve inanılmaz hızıyla dikkat çeken bir örümcektir. Genellikle gece avlanır ve gündüzleri dar çatlaklarda saklanır. Patates güvesi gibi tarım zararlılarıyla mücadelede biyolojik ajan olarak kullanıldığı da bilinmektedir, bu da ekosistemdeki faydalı rolünü gösterir. Zehri insanlar için herhangi bir önemli risk oluşturmaz; ısırıklar genellikle hafif lokal semptomlara yol açar."
Yaşam Biçimi ve Habitat
- Yaşam Tarzı: Selenops radiatus noktürnal (gece aktif) avcılardır. Gündüzleri, yassı gövdeleri sayesinde kaya çatlakları, ağaç kabuklarının altı, taş aralıkları, duvarlardaki boşluklar veya evlerin içindeki dar köşelerde saklanırlar. Bu saklanma, onları hem yırtıcılardan korur hem de gündüz sıcağından kaçmalarına yardımcı olur.
- Avlanma Davranışı: Av yakalamak için ağ kurmazlar. Bunun yerine, hızlı hareketleri ve çeviklikleri sayesinde avlarını doğrudan kovalayarak yakalayan gezgin avcılardır (wandering predators). Geniş görüş açıları ve hızlı tepki verme yetenekleri, avlarını (sinekler, güveler, hamamböcekleri, diğer böcekler) tespit etmelerini ve yakalamalarını kolaylaştırır.
- Yuva Yapısı: Gündüzleri saklanmak, tüy değiştirmek ve yumurta keselerini korumak için ipekten küçük, düz veya kese benzeri yuvalar (retreats) inşa ederler. Yumurtalarını genellikle taşların veya duvarların altındaki boşluklara bırakırlar ve ince bir ipek tabakasıyla korurlar.
- Habitat Tercihi: Tropikal ve subtropikal bölgelerden ılıman iklimlere kadar geniş bir coğrafi alanda bulunurlar. Genellikle kurak veya yarı kurak habitatları (taşlık alanlar, ormanlık alanlar - özellikle ağaç kabuklarında), mağaralar ve insan yapımı yapılar (evler, duvarlar, köprüler) gibi yerlerde yaşarlar. Sinantropik özellikleri sayesinde şehir ortamlarında da sıkça görülebilirler.
Beslenme ve Üreme
- Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları arasında sinekler, güveler, hamamböcekleri, diğer küçük böcekler ve eklembacaklılar bulunur. Özellikle zararlı böcekleri avlayarak ekosistemde faydalı bir rol oynayabilirler. Güney Afrika'da patates güvesi (Phthorimaea operculella) ile mücadelede biyolojik mücadele ajanı olarak kullanıldığına dair bilgiler bulunmaktadır.
- Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) ipekten yapılmış yuvalarının içine bırakır ve yavrular yumurtadan çıkana kadar onları korurlar. Üreme dönemi genellikle sıcak aylara, yani yaz mevsimine denk gelir.
Zehir ve Tıbbi Önem
- Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Selenops radiatus da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
- İnsanlar İçin Tehlikesi: Selenops radiatus'un ısırığı insanlar için genellikle tıbbi olarak önemsiz kabul edilir. İnsanlara karşı agresif değillerdir ve genellikle kendilerini tehdit altında hissettiklerinde (örneğin sıkıştırıldıklarında) ısırırlar. Isırık vakaları oldukça nadirdir.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Selenops radiatus'un zehri, insanlar üzerinde lokal hafif ağrı, kızarıklık ve geçici şişlik gibi semptomlar dışında ciddi bir klinik etkiye neden olduğu belgelenmemiştir. Zehri küçük avlarını etkisiz hale getirmeye yöneliktir ve insanlar üzerinde önemli bir etki yaratmaz. Nekrotik doku hasarı veya sistemik reaksiyonlar beklenmez. Klinik olarak tıbbi önemi yoktur ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez."
- Isırık Durumunda Beklenen Etkiler:Lokal ağrı: Isırık anında veya kısa süre sonra başlayan hafif bir ağrı.
- Kızarıklık ve şişlik: Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve küçük bir şişlik.
- Kaşıntı: Isırık çevresinde hafif kaşıntı.
- Sistemik semptomlar: Sistemik reaksiyonlar veya ciddi alerjik reaksiyonlar son derece nadirdir ve belgelenmemiştir.
- Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:
- Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
- Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
- Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
- Ağrı Kesici: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler kullanılabilir.
- Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden daha şiddetliyse veya alerjik bir reaksiyon şüphesi varsa (çok nadir olsa da), bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.
Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
- Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- araneae - Selenops radiatus - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve biyolojisi hakkında bilgi.
- Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2933/Selenops_radiatus (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- Wikipedia - Selenops radiatus: Türün genel özellikleri, habitatı ve dağılımı hakkında bilgi.
- Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Selenops_radiatus (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
- Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2140685 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- "The first record of family Selenopidae (Arachnida: Araneae) from Turkey" - Kunt, K. B., Tezcan, S., & Yağmur, E. A. (2011): Selenopidae familyasının ve Selenops radiatus'un Türkiye'den ilk kayıtlarını bildiren bilimsel makale.
- Kaynağa Erişim: https://journals.tubitak.gov.tr/zoology/vol35/iss4/17/ (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- "Anadolu'nun örümcek türleri" - Hürriyet (2009): Muğla'dan Selenops radiatus kaydından ve zehirli olup olmadığına dair bilgiler içeren haber makalesi.
- Kaynağa Erişim: https://www.hurriyet.com.tr/gundem/anadolunun-rmcek-trleri-12066767 (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- "The checklist of the spiders of Turkey" - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
- Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 18 Haziran 2025).
- Fotoğraf:Gibsons, BC, Kanada'dan Dick Culbert
