Sitta neumayer

Sitta neumayer – Kaya Sıvacısı

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Aves (Kuşlar)
• Takım: Passeriformes (Ötücü Kuşlar)
• Familya: Sittidae (Sıvacıkuşugiller)
• Cins: Sitta
• Tür: Sitta neumayer

Latince Adın Anlamı

• Sitta: Antik Yunanca kökenli olup, "ağaçlardan aşağıya inebilen kuş" anlamına gelir – sıvacı kuşlarının karakteristik davranışına atıfla.
• neumayer: Avusturyalı doğa bilimci Georg Neumayer onuruna adlandırılmıştır.

Tanım ve Morfoloji

• Boyut: 13–14 cm
• Renk:
• Üst taraf gri-mavi
• Alt taraf kirli beyazdan açık kızıl kahverengiye geçişli
• Yanaklar soluk, göz hizasında belirgin siyah bir çizgi (göz maskesi)
• Gaga: İnce, sivri, düz yapılı – oyuklardan böcek çıkarmaya uygundur
• Bacaklar: Güçlü parmaklı yapısı sayesinde dikey yüzeylerde rahatça tırmanır
• Cinsiyetler benzer görünümde olup, dişiler biraz daha soluk renklidir
• Sesi kısa, tiz ve “çirr çirr” benzeri tekrarlayan ötüşlerden oluşur

Habitat ve Yayılım

• Yayılım alanı: Güneydoğu Avrupa, Balkanlar, Anadolu, Levant ve İran'a kadar uzanır
• Türkiye’de yaygındır, özellikle:
• Akdeniz kıyıları
• Ege ve Güneydoğu Anadolu’nun taşlık yamaçları
• Toroslar ve Doğu Anadolu’nun kaya sistemleri
• Habitat:
• Kayalık yamaçlar, antik taş yapılar, falezler
• Ağaçsız, dikey taş yüzeyler tercih edilir
• Genellikle yerleşiktir, göç etmez

Ekolojik Rolü

• Omnivor beslenme:
• Böcek, örümcek, larva gibi omurgasızlar
• Meşe palamudu, küçük tohumlar, meyve artıklarını da tüketebilir
• Kaya yarıklarına yiyecek depolayarak kışa hazırlık yapar
• Böcekleri oyuklardan çıkararak taş yüzeylerdeki mikrohabitatı temizler
• Yuvalarını kaya yarıklarına ve deliklere yapar, bazen çamurla deliğin kenarlarını daraltır

İnsana Zararlılık Durumu

• Tamamen zararsızdır.
• Saldırgan davranış göstermez, insanla teması çok nadirdir
• Tarıma veya yaşam alanlarına zarar vermez

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Yakalama ya da müdahale gerektirecek bir durum yoktur
• Yaralı birey için:
• Eldivenle tutulmalı
• Sessiz, karanlık bir ortamda dinlendirilip veteriner müdahalesine yönlendirilmelidir
• Gaga darbeleri zarar verecek güçte değildir

Tıbbi / Endüstriyel / Bilimsel Kullanım

• Doğrudan tıbbi/ekonomik değeri yoktur
• Ancak:
• Davranışsal ekoloji, yuva koruma stratejileri ve besin stoklama davranışı açısından örnek türdür
• Kaya habitatlarının ekolojik bütünlüğünün göstergesi olarak izleme çalışmalarında yer alır
• Yatay değil, dikey hareket kabiliyetiyle ornitolojide ilginç araştırmalara konu olmuştur

İlginç Bilgiler ve Kültürel Notlar

• Halk arasında “taş kuşu”, “sıvacı kuşu” olarak da adlandırılır
• Antik şehir kalıntılarında (örneğin Termessos, Afrodisias) bile gözlenebilir
• Kuyruğunu denge çubuğu gibi kullanmadan tırmanabilen birkaç kuştan biridir
• Türkiye’de yerli doğa fotoğrafçıları arasında en çok belgelenen kaya türlerinden biridir
• Yuvasının ağzını çamurla sıvaması, ona “sıvacı kuşu” adını kazandırmıştır

Bilimsel Kaynaklar ve Referanslar

• Harrap, S. (1996). Tits, Nuthatches and Treecreepers
• Kirwan, G.M. et al. (2008). The Birds of Turkey
• BirdLife International (2023). Species factsheet: Sitta neumayer
• HBW Alive: Sitta neumayer
• eBird Global Database
• Türkiye Kuşları Gözlem Raporları – DADALİST