Testudo graeca
Henüz bir bilgi Testudo graeca – Adi Karahindiba Kaplumbağası / Mahmuzlu Akdeniz Kaplumbağası
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Testudines – Kaplumbağalar
Familya: Testudinidae – Kara kaplumbağaları
Cins: Testudo
Tür: Testudo graeca Linnaeus, 1758
Latince Adın Anlamı
graeca, “Yunan” anlamındadır. Tür, ilk kez Yunanistan çevresinde tanımlandığı için bu ad verilmiştir. Ancak türün yayılımı yalnızca Yunanistan'la sınırlı değildir.
Tanım ve Morfoloji
Orta boylu bir kara kaplumbağasıdır. Yetişkin bireylerde karapaks (üst kabuk) uzunluğu genellikle 15–25 cm arasında değişir.
Kabuk renkleri sarımsı kahverengi, zeytin tonlarında ve üzerinde koyu lekeler ya da bantlar bulunabilir.
Plastron (alt kabuk) genellikle açık renkli olup simetrik siyah lekelidir.
Arka bacakların iç kısmında “mahmuz” adı verilen konik çıkıntı bulunur; bu özellik onu akraba türlerden ayıran en önemli özelliktir.
Erkeklerde kuyruk daha uzundur ve alt kabuk hafif çukurdur. Dişilerde karapaks daha bombelidir.
Habitat ve Yayılım
Testudo graeca, Güney Avrupa, Kuzey Afrika, Batı Asya ve Orta Doğu’ya kadar uzanan geniş bir coğrafyada yayılım gösterir.
Türkiye, bu türün önemli doğal yayılım alanlarından biridir.
Türkiye’de görüldüğü başlıca bölgeler: Ege, Akdeniz, Marmara ve Güneydoğu Anadolu.
Doğal habitatı: kurak orman altları, makilik alanlar, çalılıklar, bozkırlar, zeytinlikler, açık çayırlıklar ve tarla kenarları.
Rakım aralığı: Deniz seviyesinden 1500 metreye kadar çıkabilir.
Davranış ve Yaşam Döngüsü
Gündüzcül bir türdür. Sabah saatlerinde güneşlenerek ısınır, öğle sıcağında gölgeliğe çekilir.
Kış aylarında (Kasım–Mart) toprak altına girerek hibernasyona yatar.
Aktif dönem Nisan–Ekim arasıdır.
Yavaş hareket eder ama yön duygusu güçlüdür. Tehlike anında kabuğuna çekilir.
Beslenme
Otçuldur. Doğada çimen, yaprak, çiçek, meyve, kuru ot ve bazen mantarlarla beslenir.
Tarım alanlarında marul, domates, salatalık gibi sebzelerle de beslenebilir.
Nadiren kemik, salyangoz kabuğu gibi kalsiyum kaynaklarını kemirir.
Üreme Bilgisi
Çiftleşme dönemi ilkbaharda başlar (Nisan–Haziran).
Erkekler dişilere kur yapar, baş sallama ve kabuğa vurma davranışı sergiler.
Dişi bireyler genellikle yılda 1–2 kez 3–10 yumurta bırakır. Yumurtalar güneş gören, yumuşak toprağa gömülür.
Kuluçka süresi sıcaklığa bağlı olarak 60–100 gün sürebilir. Yavrular sonbaharda çıkar.
İnsana Zararlılık Durumu
Zehirli değildir. Tamamen zararsız ve pasif bir türdür.
Kaldırıldığında bacaklarını içeri çeker ve hissedilirse idrar yaparak savunma tepkisi verir.
Doğadan toplanmaları ekosisteme zarar verir.
Ekolojik Rolü
Otçul beslenmeleri sayesinde bitki örtüsünü kontrol eder.
Kabuğu sert olduğu için az sayıda yırtıcı tarafından avlanır (örn. tilki, yaban domuzu, bazı kuşlar).
Toprakta tünel açmaları ve tohum taşıma davranışlarıyla doğrudan ekosisteme katkı sağlar.
Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi
Yavaş büyüme, uzun ömür ve çevre stresine direnç gibi özellikleriyle yaşlanma, fizyoloji ve stres toleransı araştırmalarında kullanılır.
Koruma biyolojisi açısından, habitat kaybına tepkileri gözlemlenerek bölgesel koruma stratejileri oluşturulmuştur.
Türkiye’de Bulunan Alt Türleri
- Testudo graeca ibera – En yaygın alt tür, özellikle Türkiye’nin batı ve güney bölgelerinde.
- Testudo graeca armeniaca – Doğu Anadolu’da görülür.
- Testudo graeca terrestris – Güneydoğu Anadolu ve Suriye sınırına yakın alanlarda.
Not: Bu alt türler taksonomik olarak bazı kaynaklarda tür düzeyine çıkarılabilir.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Sırtına taş konursa geri dönemez.”
- Gerçek: Denge kaybederse çevik şekilde dönebilir; taş koymak tehlikeli ve işkence sayılır.
- Efsane: “Evde beslemek doğaldır.”
- Gerçek: T. graeca, doğada yaşamalıdır. Türkiye’de bu türün doğadan toplanması ve satılması yasaktır.
- Efsane: “Kabuk canlı değil, sadece kemik.”
- Gerçek: Kabuk canlı dokudur, sinir uçları ve damarlarla doludur; zarar görmesi hayati risk taşır.
- Efsane: “Kaplumbağalar çok su içmez.”
- Gerçek: Özellikle yazın bol suya ihtiyaç duyarlar ve serin kalmak için çamurda yuvarlanabilirler.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
– Linnaeus, C. (1758). Systema Naturae.
– Baran, İ., Atatür, M.K. (1998). Türkiye Herpetofaunası.
– Türkozan, O., et al. (2011). Conservation genetics of Testudo graeca in Turkey.
– IUCN Red List (2023).
– Reptile Database (2024).
