Zelotes strandi

Zelotes strandi, "Yer Örümcekleri" olarak bilinen Gnaphosidae familyasına ait küçük ila orta büyüklükte bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak hızlı hareket eden, gece avlanan ve ipeksi yuvalar veya sığınaklar inşa eden türleri barındırır. Zelotes cinsi, dünya genelinde yaygın olarak bulunan ve genellikle koyu renkli, karıncamsı görünümlü, aktif avcı örümceklerden oluşur.

Zelotes strandi, Gnaphosidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1905 yılında Nosek tarafından Prosthesima strandi adı altında tanımlanmış, daha sonra Zelotes cinsine aktarılmıştır. Tür adı, muhtemelen bir kişiye ithafen verilmiştir, ancak kesin anlamı ve kime atıfta bulunduğu bilimsel literatürde doğrudan belirtilmemiştir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Zelotes strandi'nin bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Gnaphosidae Pocock, 1898 (Yer Örümcekleri)
• Cins (Genus): Zelotes Gistel, 1848
• Tür (Species): Zelotes strandi (Nosek, 1905)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Zelotes strandi, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik biyocoğrafik bölgesinde yayılış gösteren bir türdür. Bilinen dağılımı Arnavutluk, Bulgaristan, Yunanistan ve Türkiye'yi kapsamaktadır.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde Zelotes strandi yer almakta olup, ülkenin farklı coğrafyalarından kayıtları mevcuttur. Batı Karadeniz bölgesi gibi yerlerden de rapor edilmiştir. İstanbul'da da bulunması muhtemeldir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Zelotes strandi küçük ila orta büyüklükte bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 9.0 mm civarındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 5.3 mm civarındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, diğer Zelotes türleri gibi genellikle koyu ve mat renklere sahiptir.
• Genel Görünüm: Vücut genellikle parlak olmayan, koyu kahverengi veya siyahımsı tonlardadır. Sağlam yapılı ve karıncamsı bir görünüme sahip olabilir.
• Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Koyu kahverengi olup, tekdüze ve mat bir görünüme sahiptir. Gözler tipik Gnaphosidae düzenindedir.
• Bacaklar: Koyu renkli olup, genellikle halkasız ve güçlüdürler, hızlı koşmaya adapte olmuşlardır. Ön tarsiler ve metatarsiler yoğun scopulae (yapışkan tüyler) ile kaplıdır.
• Karın (Opisthosoma): Kahverengi veya siyah renkte olup, kalın tüylerle kaplıdır. Erkeklerde karın bölgesinin ön kısmında sırt skulumu (sertleşmiş plaka) bulunur. Ön örü memeleri (anterior spinnerets) silindirik ve belirgindir, bu da Gnaphosidae familyasının tipik bir özelliğidir.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle belirlenir. Erkek palpal organı, uzun ve ince tibiyal apofizi, kıvrımlı embolar tabanı ve çatallı terminal apofizi ile ayırt edilir. Dişi epigyne ise uzun ve nispeten dar olup, neredeyse düz ve paralel lateral kenarlara sahiptir, arkada U şeklinde cepler oluşturur.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zelotes strandi, Güneydoğu Avrupa ve Türkiye'de yayılış gösteren, koyu renkli, mat bir yer örümceği türüdür. Özellikle kayalık ve taşlık alanlar gibi kuru ve açık habitatlarda, taşların altında veya topraktaki çatlaklarda yaşar. Gece aktif olarak avlanır. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; ısırıkları genellikle lokal ve hafif semptomlara neden olur ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynarlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Zelotes strandi, diğer Gnaphosidae üyeleri gibi aktif ve gececil avcılardır. Ağ örmezler; bunun yerine geceleyin aktif olarak avlarını arar ve kovalayarak yakalarlar. Gündüzleri genellikle taşların altında, toprak çatlaklarında, düşen yaprakların arasında veya ipekten sığınaklarda gizlenirler.
• Avlanma Davranışı: Küçük böcekleri ve diğer omurgasızları avlarlar. Hızlı hareket edebilme yetenekleri, avlarını etkili bir şekilde yakalamalarına olanak tanır.
• Üreme: Üreme döngüsü diğer örümceklerinkine benzerdir. Dişiler, yumurtalarını genellikle bir ipek keseye sarar ve bu keseyi sığınaklarında korurlar. Ergin bireylere genellikle ilkbahardan sonbahara kadar rastlanabilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, genellikle kuru, sıcak ve açık alanları, özellikle de çayırlar, bozkırlar, kayalık alanlar, orman kenarları ve kumsalların yakınındaki kum tepeleri gibi habitatları tercih eder. Deniz seviyesinden 1200 metreye kadar yüksekliklerde bulunabilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Zelotes strandi de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Gnaphosidae familyasının genel olarak insanlar için tıbbi önemi olmayan türleri içerdiği kabul edilir. Zelotes strandi'nin zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Isırık olasılığı düşüktür çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve tehdit altında hissetmedikçe ısırmazlar. Çeneleri insan derisini delebilecek kadar güçlü olsa da, zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Gnaphosidae familyasındaki diğer türler gibi, Zelotes strandi de insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının kontrolünde önemli bir rol oynarlar. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir ve nadiren ciddi tıbbi müdahale gerektiren bir durum söz konusu olmaz. Bu örümcekler, biyoçeşitliliğin ve ekolojik dengenin önemli birer parçasıdır."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
• Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• araneae - Zelotes strandi - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fenolojisi hakkında bilgi.
• Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/4755/Zelotes_strandi (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
• Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/5167914 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.
• Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Deltshev, C. (2013). On the identity of the poorly known spider species Zelotes strandi (Araneae: Gnaphosidae). Arachnologische Mitteilungen, 45: 4-7. doi:10.5431/aramit4502 (Türün kimliğini netleştiren bilimsel makale).