Zelotes subterraneus

Zelotes subterraneus, "Yer Örümcekleri" olarak bilinen Gnaphosidae familyasına ait küçük ila orta büyüklükte bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak hızlı hareket eden, gece avlanan ve ipeksi yuvalar veya sığınaklar inşa eden türleri barındırır. Zelotes cinsi, dünya genelinde yaygın olarak bulunan ve genellikle koyu renkli, karıncamsı görünümlü, aktif avcı örümceklerden oluşur.

Zelotes subterraneus, Gnaphosidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1839 yılında C. L. Koch tarafından tanımlanmıştır. "Subterraneus" tür adı Latince "yeraltı" veya "toprak altında" anlamına gelir ve örümceğin genellikle taşların altında veya topraktaki çatlaklarda yaşama eğilimine atıfta bulunur.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Zelotes subterraneus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Gnaphosidae Pocock, 1898 (Yer Örümcekleri)
• Cins (Genus): Zelotes Gistel, 1848
• Tür (Species): Zelotes subterraneus (C. L. Koch, 1839)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Zelotes subterraneus, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik biyocoğrafik bölgesinde oldukça geniş bir dağılıma sahiptir. Bu dağılım Avrupa'nın büyük bir kısmını (İngiltere, İskandinavya'dan Akdeniz'e ve Doğu Avrupa'ya kadar), Kafkasya'yı, Orta Asya'yı ve Türkiye'yi kapsamaktadır. Ayrıca Kuzey Amerika'ya da tanıtıldığı (introduse edildiği) belirtilmiştir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde Zelotes subterraneus yer almakta olup, ülkenin farklı coğrafyalarından kayıtları mevcuttur. Şu anki konum olan İstanbul'da da bulunması muhtemeldir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Zelotes subterraneus küçük ila orta büyüklükte bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 6 ila 10 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 5 ila 8 mm arasındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, diğer Zelotes türleri gibi genellikle koyu ve mat renklere sahiptir.
• Genel Görünüm: Vücut genellikle parlak olmayan, koyu kahverengi veya siyahımsı tonlardadır. Sağlam yapılı ve karıncamsı bir görünüme sahip olabilir.
• Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Koyu renkli, tekdüze ve mat bir görünüme sahiptir. Gözler tipik Gnaphosidae düzenindedir.
• Bacaklar: Vücut rengiyle uyumlu koyu renkte olup, genellikle halkasız ve güçlüdürler, hızlı koşmaya adapte olmuşlardır.
• Karın (Opisthosoma): Oval şekilli olup, genellikle desensiz veya çok hafif desenlidir. Ön örü memeleri (anterior spinnerets) silindirik ve belirgindir, bu da Gnaphosidae familyasının tipik bir özelliğidir.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle belirlenir. Bu genital yapılar, türü diğer Zelotes türlerinden ayıran temel özelliklerdir. Erkek palpal organındaki tibial apofiz ve embolusun şekli ile dişinin epigynesindeki median septumun yapısı ve açıklığı ayırıcıdır.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zelotes subterraneus, Palearktik bölgede ve tanıtıldığı Kuzey Amerika'da yaygın olarak bulunan, koyu renkli, mat bir yer örümceği türüdür. Adından da anlaşılacağı gibi, genellikle taşların altında, topraktaki çatlaklarda ve diğer gizli yerlerde yaşar. Gece aktif olarak avlanır. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; ısırıkları genellikle lokal ve hafif semptomlara neden olur ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal kontrolünde önemli bir rol oynarlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Zelotes subterraneus, diğer Gnaphosidae üyeleri gibi aktif ve gececil avcılardır. Ağ örmezler; bunun yerine geceleyin aktif olarak avlarını arar ve kovalayarak yakalarlar. Gündüzleri genellikle taşların altında, toprak çatlaklarında, düşen yaprakların arasında veya ipekten sığınaklarda gizlenirler.
• Avlanma Davranışı: Küçük böcekleri ve diğer omurgasızları avlarlar. Hızlı hareket edebilme yetenekleri, avlarını etkili bir şekilde yakalamalarına olanak tanır.
• Üreme: Üreme döngüsü diğer örümceklerinkine benzerdir. Dişiler, yumurtalarını genellikle bir ipek keseye sarar ve bu keseyi sığınaklarında korurlar. Ergin bireylere genellikle ilkbahardan sonbahara kadar rastlanabilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, genellikle kuru, açık ve taşlık alanları, özellikle de çayırlar, bozkırlar, orman kenarları, tarlalar, bahçeler ve insan yerleşim yerlerinin yakınındaki enkazlı alanlar gibi habitatları tercih eder.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Zelotes subterraneus da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Gnaphosidae familyasının genel olarak insanlar için tıbbi önemi olmayan türleri içerdiği kabul edilir. Zelotes subterraneus'un zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Isırık olasılığı düşüktür çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve tehdit altında hissetmedikçe ısırmazlar. Çeneleri insan derisini delebilecek kadar güçlü olsa da, zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Gnaphosidae familyasındaki diğer türler gibi, Zelotes subterraneus da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının kontrolünde önemli bir rol oynarlar. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir ve nadiren ciddi tıbbi müdahale gerektiren bir durum söz konusu olmaz. Bu örümcekler, biyoçeşitliliğin ve ekolojik dengenin önemli birer parçasıdır."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
• Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• araneae - Zelotes subterraneus - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fenolojisi hakkında bilgi.
• Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/818/Zelotes_subterraneus (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
• Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2134769 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.
• https://enjoynature.net/natur.dll/Iy69Cw48nqxHn5PeQqLsL~3~5TS/