Aculepeira carbonaria

Harika bir örümcek türü daha! Aculepeira carbonaria, Araneidae familyasına (Küre Ağ Örümcekleri) ait bir örümcek türüdür. "Carbonaria" Latince'de "kömür rengi" veya "kömüre benzer" anlamına gelir, bu da türün genellikle koyu, grimsi-siyah renk tonlarına sahip olmasına atıfta bulunur. Bu tür, genellikle belirgin küre ağları ören, orta büyüklükte bir örümcektir.

Aculepeira carbonaria: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Aculepeira carbonaria için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Familyasının genel adı olan "Küre Ağ Örümceği" veya bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. Genellikle koyu renginden dolayı "Kömür Rengi Küre Ağ Örümceği" gibi bir tanımlama yapılabilir.

Aculepeira carbonaria, Araneidae familyasına ait orta boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. Bu tür, literatürdeki kayıtlara göre Palearktik bölgede (Avrupa ve Asya'nın bir kısmı) ve Kuzey Amerika'da geniş bir yayılışa sahiptir. İlk olarak 1884 yılında L. Koch tarafından tanımlanmıştır. Genellikle yüksek rakımlı, dağlık ve taşlık alanlarda, kayalık yamaçlarda, seyrek bitki örtüsüne sahip açık habitatlarda bulunurlar.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Aculepeira carbonaria'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Araneidae Simon, 1864 (Küre Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Aculepeira Chamberlin & Ivie, 1942
• Tür (Species):: Aculepeira carbonaria (L. Koch, 1869)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Aculepeira carbonaria, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik bölgede (Avrupa, Türkiye, Kafkaslar, Rusya (Avrupa'dan Uzak Doğu'ya), Orta Asya, Kuzey Amerika) geniş bir yayılışa sahiptir.

Türkiye'deki örümcek faunası kayıtlarında da yer alan bir türdür. Özellikle yüksek rakımlı, dağlık ve karasal iklime sahip bölgelerde yapılan faunistik çalışmalarda kaydedilmiştir. Mevcut konumunuz olan İstanbul, genel olarak deniz seviyesine yakın olduğu ve tipik dağlık habitatlara sahip olmadığı için, Aculepeira carbonaria'nın burada bulunma olasılığı daha düşüktür ancak İstanbul'un yüksek tepelerinde veya kırsal, kayalık alanlarında nadir de olsa görülebilir. Türkiye'ye özgü (endemik) değildir, geniş bir coğrafyaya yayılmıştır.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 7-10 mm civarındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 5-7 mm civarındadır.
• Renk: Genellikle koyu, grimsi-kahverengi veya neredeyse siyah tonlardadır. Bu koyu renk, ona "carbonaria" (kömür rengi) adını vermiştir.
• Karapaks (Prosoma): Koyu kahverengi veya siyahımsı olup, ortasında bazen açık renkli ince bir çizgi bulunabilir.
• Karın (Opisthosoma): En ayırt edici özelliklerinden biridir. Karın, geniş ve oval şekilli olup, genellikle koyu grimsi-siyah veya kahverengi bir zemin üzerinde, sırt kısmında belirgin, köşeli veya yıldız benzeri açık renkli (beyaz, sarı veya kırmızımsı) lekelerden oluşan bir desen bulunur. Bu desen, tür içi varyasyon gösterebilir. Karın üzerinde belirgin, küre ağ örümcekleri için tipik olan küçük tümsekler (tüberküller) bulunabilir.
• Bacaklar: Koyu kahverengi veya siyahımsı olup, üzerinde bazen belirsiz koyu halkalar bulunabilir.
• Ayırt Edici Özellikler:Küre Ağı (Orb Web): Araneidae familyasının tipik özelliği olan dikey, tekerlek şeklinde küre ağları örerler. Ağlar genellikle kayalık yamaçlarda veya seyrek bitki örtüsü arasına kurulur.
• Karın Deseni ve Rengi: Karın üzerindeki koyu zemin üzerindeki açık renkli, köşeli veya yıldız benzeri lekeler ve genel olarak koyu renk tonu.
• Habitat Tercihi: Yüksek rakımlı, dağlık ve taşlık alanları tercih etmeleri.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: Aculepeira carbonaria'nın koyu rengi, yaşadığı kayalık ve dağlık ortamdaki koyu renkli yüzeylerde mükemmel bir kamuflaj sağlar. Bu türün yüksek rakımlı yerlerde bulunması, iklimsel adaptasyon yeteneklerinin bir göstergesidir. Nadir görülebilen ve özel habitatlara sahip bir tür olması, ekolojik olarak dikkat çekicidir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı (Küre Ağı): Aculepeira carbonaria, tipik olarak büyük, dikey ve tekerlek şeklinde küre ağları (orb web) örer. Bu ağlar genellikle kayalık yamaçlarda, taşların arasında veya seyrek bitki örtüsü üzerine kurulur. Ağlar genellikle akşamları örülür ve sabahları avlanmak için kullanılır. Örümcek genellikle ağın merkezinde veya kenarda gizlenir.
• Habitat Tercihi: Bu türler özellikle yüksek rakımlı, açık ve taşlık habitatlarda bulunur:
• Dağlık ve Yüksek Rakımlı Alanlar: Kayalık yamaçlar, alpin çayırları.
• Stepler ve Taşlık Bozkırlar: Bitki örtüsünün seyrek olduğu açık alanlar.
• Kuru ve Güneşli Yerler: Genellikle güneş alan kayalık yüzeyleri tercih ederler.
• Yaşam Tarzı: Ağlarına takılan uçan böcekler (sinekler, kelebekler, diğer böcekler) ile beslenen avcılardır. Yetişkin bireyler genellikle yaz aylarında ve erken sonbaharda (Haziran-Eylül arası) aktif olarak görülürler.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, ağlarına takılan çeşitli uçan böceklerdir.
• Üreme: Dişiler, yumurtalarını ipek bir kese içinde bırakır. Yumurta kesesi genellikle korunaklı bir yere (örn. taş altları, kaya çatlakları) gizlenir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Aculepeira carbonaria da zehirlidir. Avlarını felç etmek ve sindirmek için zehir kullanırlar.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Aculepeira carbonaria'nın insanlara karşı tehlikesi çok düşüktür. Boyutları orta seviyede olmasına rağmen, zehirlerinin insanlar üzerinde ciddi etkilere yol açtığına dair hiçbir bilimsel rapor bulunmamaktadır. Genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve sadece sıkıştırıldıklarında veya tahrik edildiklerinde ısırırlar.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: Küre ağ örümcekleri genellikle insanlara karşı agresif değildir ve zehirleri klinik olarak önemli reaksiyonlara neden olmaz. Isırıkları, bir arı sokmasına benzer, lokalize ağrı, kızarıklık ve şişlikle sınırlıdır. Bu türler, doğanın biyolojik çeşitliliğinin önemli bir parçasıdır ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal dengesini sağlarlar.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Olası bir ısırık durumunda görülebilecek semptomlar şunları içerebilir:
• Isırık bölgesinde hafif ağrı, kızarıklık ve şişlik.
• Kaşıntı veya rahatsızlık hissi.
• Bu semptomlar genellikle birkaç saat veya birkaç gün içinde kendiliğinden geçer ve çoğu zaman tıbbi müdahale gerektirmez.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulayın.
4. Ağrı Kesici: Ağrı ve rahatsızlık için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Tıbbi Yardım: Semptomlar şiddetlenirse (örn. aşırı şişlik, yayılan kızarıklık, şiddetli ağrı), alerjik bir reaksiyon belirtileri (nefes darlığı, kurdeşen, yüz veya boğazda şişlik) ortaya çıkarsa veya ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri varsa bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır. Ancak bu durumlar, bu tür örümcekler için oldukça nadirdir.

Türkiye'deki Aculepeira carbonaria Kayıtları

Aculepeira carbonaria, Türkiye örümcek faunası içinde kaydedilmiş bir türdür. Geniş bir Holarktik yayılışa sahip olması nedeniyle Türkiye'nin çeşitli dağlık ve yüksek rakımlı bölgelerinde bulunabilir. İstanbul'da ise, bu türün habitat tercihleri göz önüne alındığında, bulunma olasılığı düşüktür ancak çok spesifik kırsal veya yüksek tepelerde nadiren görülebilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
3. araneae - Aculepeira carbonaria - Spiders of Europe: Avrupa örümcek faunası içindeki yeri, morfolojik detayları, boyutları ve habitat bilgileri.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/50/Aculepeira_carbonaria (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2165183 (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
7. Spider Recording Scheme (SRS) - British Spiders: İngiltere'deki örümcekler hakkında detaylı bilgi, habitat ve ekoloji (ancak A. carbonaria İngiltere'de yaygın değildir, daha çok kıta Avrupası ve dağlık bölgelerde bulunur).
8. Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Aculepeira+carbonaria (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
9. Türkiye'deki örümcek faunası üzerine yapılan akademik yayınlar: Özellikle Araneidae familyası üzerine yapılan faunistik ve sistematik çalışmalar ile Türkiye'nin örümceklerini konu alan araştırmalar, Aculepeira carbonaria'nın Türkiye'deki varlığına ve habitatlarına dair bilgi sağlamıştır.
10. Örn: Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a) The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024. http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 15 Haziran 2025).
11. Koch, L. (1869). Beitrag zur Kenntniss der Arachnidenfauna Tirols. Zeitschrift des Ferdinandeums für Tirol und Vorarlberg (3)14: 149-206. (Bu kaynakta A. carbonaria'nın orijinal tanımı yer almaktadır).
12. Fotoğraf:Bogdan V. Kryzhatyuk – bazı hakları saklıdır (CC BY-NC-SA)