Agroeca cuprea
Harika bir örümcek türü daha! Agroeca cuprea, Liocranidae familyasına ("Liocranid Kese Örümcekleri") ait, Palearktik bölgede geniş bir yayılışa sahip küçük-orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri genellikle yer seviyesinde, bitki döküntüleri arasında veya taşların altında kese şeklinde ipek yuvalar yaparak yaşarlar ve geceleri avlanırlar.
Agroeca cuprea: Detaylı Bilgiler
Türkçe Adlandırma: Agroeca cuprea için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Bilimsel adıyla anılması daha yaygındır. "Agroeca" cinsi, Carl Ludwig Koch tarafından 1873'te tanımlanmıştır. "Cuprea" epiteti, Latince'de "bakır rengi" anlamına gelir ve türün rengine atıfta bulunabilir.
Agroeca cuprea, Liocranidae familyasına ait küçük-orta boyutlu, zehirli bir örümcek türüdür. İlk kez 1873 yılında Carl Ludwig Menge tarafından tanımlanmıştır.
Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım
Taksonomik Konum
Agroeca cuprea'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:
- Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
- Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
- Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
- Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
- Familya (Family): Liocranidae Simon, 1897 (Liocranid Kese Örümcekleri)
- Cins (Genus): Agroeca Westring, 1861 (Bazı kaynaklarda Carl Ludwig Koch, 1873 olarak geçse de Westring, 1861 yaygın kabuldür.)
- Tür (Species): Agroeca cuprea Menge, 1873
Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu
Agroeca cuprea, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Avrupa, Kafkasya, Rusya (Avrupa'dan Güney Sibirya'ya kadar) ve Orta Asya'da yayılış göstermektedir. Birleşik Krallık'ta da bulunmasına rağmen, bazı bölgelerde oldukça yerel ve belirli habitatlara bağlıdır.
Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yeni bir kayıt olarak bildirilmiştir. Recep Sulhi Özkütük ve arkadaşlarının 2013 yılında yayımladığı bir çalışmada, Agroeca cuprea'nın Türkiye faunası için yeni bir tür olduğu belirtilmiştir. Bu örnek, bozkır alanda kümelenmiş meşeliklerin zeminindeki yaprak döküntülerinin içerisinden toplanmıştır. Bu durum, türün Türkiye'nin özellikle ormanlık veya bozkır alanların alt katmanlarında bulunabileceğini göstermektedir. İstanbul'da da benzer habitatlarda (ormanlık alanlar, parkların daha doğal kısımları) bu türle karşılaşmak mümkündür, ancak spesifik olarak İstanbul'dan bir kayıt belirtilmemiştir.
Fiziksel Özellikler
- Boyut: Küçük-orta boyutlu örümceklerdir.
- Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 3.3-4.2 mm civarındadır.
- Dişi: Vücut uzunluğu da benzer civarlarda olup detaylı ölçümler kaynaklarda verilmektedir.
- Renk: Genellikle kırmızımsı-kahverengi veya sarımsı-kahverengi tonlardadır.
- Prosoma (Karapaks): Kırmızımsı-kahverengi ila sarımsı-kahverengidir. Femurlar (bacakların ilk büyük segmenti) karnından daha koyu renkte olabilir.
- Opisthosoma (Karın): Kırmızımsı-kahverengi ila sarımsı-kahverengi olup, üzerinde belirgin olmayan V şeklinde desenler (şevronlar) bulunabilir. Erkeklerde karın dorsalde (sırtında) beyazımsı sarı, sınırı belirsiz noktalar; dişilerde ise kahverengimsi belli belirsiz V şeklinde desenler mevcuttur.
- Bacaklar: Dört çift yürüme bacağı vardır ve özellikle femurlar üzerinde siyahımsı halkalar bulunabilir. Bu halkalar dişilerde daha belirgindir. Bacak formülü genellikle IV, I, II, III şeklindedir (dördüncü bacak çifti en uzun, üçüncü bacak çifti en kısa). Birinci ve ikinci çift yürüme bacaklarının metatarsuslarında üç çift, tibialarında ise iki çift diken bulunur.
- Ayırt Edici Özellikler:Erkeklerin üreme organlarında (palpi) retrolateral tibial apofiz, palp tibiası ile hemen hemen aynı uzunluktadır. Medyan apofiz orak şeklinde ve ucu sivridir; bu çok karakteristik bir özelliktir.
- Dişilerin epigyn (genital açıklık) yapısı kuvvetlice sklerotize olmuş (sertleşmiş) ve reseptakulumları (sperm depoları) bükümlüdür. Bu yapılar, türün diğer Agroeca türlerinden ayrılmasını sağlar.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agroeca cuprea, toprak seviyesinde, özellikle yaprak döküntüleri arasında gizlenmeyi seven, nispeten küçük bir örümcektir. Bakırımsı kahverengi tonları ve bacaklarındaki belirsiz halkalar dikkat çekicidir. Bu türün zehri, insanlar için herhangi bir ciddi tehdit oluşturmaz. Ekosistemde, özellikle toprak altındaki veya yaprak döküntüleri içindeki küçük omurgasızların kontrolünde önemli bir rol oynarlar. Üreme organlarının kendine özgü yapısı, tür teşhisinde anahtar bir özelliktir."
Yaşam Biçimi ve Habitat
- Yuva Yapısı: Agroeca cinsinin üyeleri, genellikle yer seviyesinde, taşların altında, ağaç kabuklarının altında veya yaprak döküntülerinin içinde ipekten yapılmış küçük, kese benzeri yuvalar (retreats) inşa ederler. Bu yuvalar, gündüzleri saklanmak, tüy değiştirmek ve yumurta keselerini korumak için kullanılır.
- Habitat Tercihi: Kuru ve kumlu habitatları tercih ederler. Özellikle bozkır alanlarda, fundalıklarda, kıyı çayırlıklarında, kum tepelerinde ve orman zeminindeki yaprak döküntüleri arasında bulunurlar. Türkiye'deki kayıt, bozkır alandaki meşeliklerin zeminini işaret etmektedir.
- Yaşam Tarzı: Noktürnal (gece aktif) avcılardır. Gündüzleri yuvalarında hareketsiz kalırken, geceleri aktif olarak avlanmak için dışarı çıkarlar. Ağ kurmazlar, bunun yerine avlarını aktif olarak kovalayarak yakalayan gezgin avcılardır (wandering predators).
Beslenme ve Üreme
- Diyet: Etçil (karnivor) türlerdir. Başlıca avları, yaşadıkları zemin habitatında bulunan küçük böcekler ve diğer küçük omurgasızlardır.
- Üreme: Dişiler, yumurta keselerini (kokon) ipekten yapılmış yuvalarının içine bırakır ve yavrular yumurtadan çıkana kadar onları korurlar. Erkekler genellikle Eylül ve Ekim aylarında olgunlaşırken, dişiler yılın büyük bir bölümünde bulunabilirler. Yumurta keselerinin korunması, Liocranidae familyası için tipik bir davranıştır.
Zehir ve Tıbbi Önem
- Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Agroeca cuprea da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
- İnsanlar İçin Tehlikesi: Agroeca cuprea'nın ısırığı insanlar için genellikle tıbbi olarak önemsiz kabul edilir. Bilinen hiçbir Agroeca türü insanlar için ciddi tehlike oluşturmaz. Isırık vakaları çok nadirdir ve genellikle örümceğin yanlışlıkla sıkışması veya rahatsız edilmesi sonucu savunma amaçlı meydana gelir.
- Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Agroeca cuprea zehirli olsa da, zehri insanlarda bir arı veya sivrisinek ısırığına benzer lokal ve geçici semptomlar dışında herhangi bir ciddi etkiye neden olmaz. Bu örümcekler doğal yaşam alanlarında yaşarlar ve genellikle insanlardan kaçınırlar. Toprak ekosistemlerinde faydalı bir rol oynayarak küçük omurgasızların popülasyonunu dengede tutarlar."
- Isırık Durumunda Beklenen Etkiler:Lokal ağrı: Isırık anında veya kısa süre sonra başlayan hafif bir ağrı.
- Kızarıklık ve şişlik: Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve küçük bir şişlik.
- Kaşıntı: Isırık çevresinde hafif kaşıntı.
- Sistemik semptomlar: Sistemik reaksiyonlar veya ciddi etkiler son derece nadirdir ve genellikle görülmez.
- Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir antidot bulunmamaktadır. Tedavi genellikle semptomatik ve destekleyicidir:
- Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
- Isırık Bölgesini Temizleyin: Sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
- Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için buz paketi veya soğuk kompres uygulanabilir.
- Ağrı Kesici: Ağrıyı hafifletmek için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örn. parasetamol) kullanılabilir.
- Tıbbi Yardım: Semptomlar beklenenden daha şiddetliyse veya alerjik bir reaksiyon şüphesi varsa (çok nadir olsa da), bir sağlık profesyoneline başvurulması önerilir.
Türkiye'deki Agroeca cuprea Kayıtları
Agroeca cuprea, Türkiye faunasına 2013 yılında Recep Sulhi Özkütük, Kadir Boğaç Kunt ve Mert Elverici tarafından yapılan bir çalışmayla yeni kayıt olarak eklenmiştir. Bu çalışma, Türkiye'de bulunan bu türün ilk bilimsel kaydını oluşturmaktadır. Makalede, türün karakteristik özellikleri ve üreme organlarının fotoğrafları sunulmuştur.
Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
- Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- araneae - Agroeca cuprea - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve biyolojisi hakkında bilgi.
- Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/496/Agroeca_cuprea (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- "A new spider species for Turkish Fauna; Agroeca cuprea Menge, 1873 (Araneae; Liocranidae)" - Özkütük, R. S., Kunt, K. B., & Elverici, M. (2013): Agroeca cuprea'nın Türkiye faunası için yeni kayıt olduğunu belirten bilimsel makale.
- Kaynağa Erişim: http://bibad.gen.tr/index.php/bibad/article/download/208/208/623 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- Global Biodiversity Information Facility (GBIF): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
- Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2140927 (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- Spider Recording Scheme (SRS) - Agroeca cuprea: Birleşik Krallık'taki dağılım ve habitat bilgileri.
- Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Agroeca+cuprea (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- "The checklist of the spiders of Turkey" - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
- Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 17 Haziran 2025).
- Fotoğraf:https://www.inaturalist.org/observations/284683167
