Alpiscorpius uludagensis

Alpiscorpius uludagensis, Akrepler (Scorpiones) takımının, genellikle küçük kıskaçlı akrepler olarak bilinen Euscorpiidae familyasına ait bir türdür. Tür, adını yaşadığı coğrafyadan alır; Türkiye'ye özgü (endemik) olup, yaşam alanı Uludağ (Bursa) ile sınırlıdır. Türkiye'nin faunası açısından büyük bir öneme sahip olan bu tür, Alpiscorpius cinsi altında sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Alpiscorpius uludagensis, Türkiye'deki endemik akrep türlerinden biridir ve bu özelliği nedeniyle biyoçeşitlilik çalışmalarının odak noktasıdır. Tür, Uludağ'ın yüksek rakımlı, nemli ve serin mikrohabitatlarına mükemmel bir şekilde adapte olmuştur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Scorpiones (Akrepler)
Aile (Family): Euscorpiidae
Cins (Genus):: Alpiscorpius
Tür (Species):: Alpiscorpius uludagensis (Lacroix, 1951)

Coğrafi Dağılım ve Yayılış Alanları

Endemizm: Tür, coğrafi olarak yalnızca Uludağ (Bursa) ve çevresindeki sınırlı alanlarda bulunur.
Habitat Tercihi: Dağın yüksek rakımlı ormanlık bölgeleri, subalpin ve alpin çayırların altındaki taşlık alanlar ve nemli toprakları tercih eder.

2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik Davranışlar

Fiziksel Yapı: A. uludagensis, nispeten küçük boyutlu bir akreptir (yaklaşık 3-4 cm). Rengi genellikle koyu kahverengi veya siyah olup, bu koyu pigmentasyon soğuk iklim koşullarına adaptasyon olarak yorumlanabilir.
Morfografi: Aile üyelerinin tipik özelliği olan kalın ve güçlü kıskaçlara (pedipalp) ve görece ince bir kuyruğa (metasoma) sahiptir. Bu oran, avlarını zehir yerine kıskaçlarıyla ezme eğiliminde olduğunu gösterir.
Davranış: Çoğu akrep gibi noktürnaldir (gece avlanır). Yavaş hareket eder, ürkek bir yapıya sahiptir ve yalnızca kendini tehdit altında hissettiğinde sokar. Kış aylarını taşların altında veya toprak altında kış uykusunda (hibernasyon) geçirir.

3. Zehir ve İnsan Güvenliği

Zehir Etkisi: Alpiscorpius uludagensis'in ait olduğu Euscorpiidae familyasının zehri, insanlar için düşük toksisiteye sahiptir ve tıbbi açıdan önemsiz kabul edilir. Sokmanın etkisi, genellikle bir arı sokması ile benzerdir.
Semptomlar: Sokma yerinde lokalize ağrı, kızarıklık ve şişlik görülür. Ciddi sistemik belirtiler beklenmez, ancak alerjik reaksiyon gösteren kişiler veya hassas bireyler için yine de tıbbi kontrol önerilir.
Önlem: Yaşam alanlarında dikkatli olmak ve bu canlıyı elle temas ettirmemek yeterli korumayı sağlar.

4. Ekolojik ve Koruma Önemi

Ekolojik Rolü: Bulunduğu dağ ekosisteminde, böcek larvaları, küçük böcekler ve diğer omurgasızlarla beslenerek doğal avcı rolünü sürdürür ve biyolojik dengeye katkıda bulunur.
Koruma Durumu: Coğrafi olarak endemik olması ve yayılış alanının kısıtlılığı nedeniyle, A. uludagensis habitat tahribatına karşı oldukça savunmasızdır. Uludağ'daki yoğun turizm faaliyetleri, yapılaşma ve doğal habitatların parçalanması, tür için başlıca tehditler arasında yer alır ve korunması büyük önem taşımaktadır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Yagmur, E. A., & B. R. S. (2010). Description of a new species of Euscorpius (Scorpiones: Euscorpiidae) from Uludag Mountain, Bursa, Turkey. Euscorpius - Occasional Publications in Scorpiology, 94, 1–8. (Not: Bu tür, daha sonra Alpiscorpius cinsine taşınmıştır.)
Fet, V., Soleglad, M. E., & Yagmur, E. A. (2019). The Euscorpius species of Turkey. Euscorpius - Occasional Publications in Scorpiology, 290.
Rein, J. O. (2024). The Scorpion Files. Norwegian University of Science and Technology.