Annulohypoxylon multiforme

Annulohypoxylon multiforme, Ascomycota (Keseli Mantarlar) şubesinin Hypoxylaceae familyasına ait bir odun mantarı türüdür. Bu tür, genellikle eski adıyla (Hypoxylon multiforme) bilinir ve orman ekosistemlerinde ayrıştırıcı (saprobik) rolüyle öne çıkar. Sert ve kabuk benzeri meyve gövdesi yapısıyla karakterizedir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Annulohypoxylon multiforme, küresel çapta yaygın bir tür olup, özellikle Kuzey Yarımküre'nin ılıman bölgelerinde sıklıkla rastlanır. Canlı ağaçlara zarar vermez; ana işlevi, ölü odunları ayrıştırarak ormandaki besin döngüsüne geri kazandırmaktır.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Fungi (Mantarlar)
Şube (Phylum): Ascomycota (Keseli Mantarlar)
Sınıf (Class): Sordariomycetes
Takım (Order):: Xylariales
Aile (Family):: Hypoxylaceae
Cins (Genus):: Annulohypoxylon
Tür (Species):: Annulohypoxylon multiforme (Fr.) Y.-M. Ju, H.-M. Hsieh & J.D. Rogers

Coğrafi Dağılım ve Habitat

Dağılım Alanı: Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya'nın ormanlık bölgelerinde yaygındır. Türkiye'nin geniş yapraklı ağaçlara sahip ormanlarında (özellikle Karadeniz ve Marmara bölgeleri) bulunur.
Habitat Tercihi: Ölü ve devrilmiş sert ağaçların (genellikle kayın (Fagus), meşe (Quercus) ve huş ağacı gibi) kabukları üzerinde veya altında büyür.

2. Fiziksel Özellikler ve Ekolojik İşlevi

Meyve Gövdesi (Stroma): Bu türün meyve gövdesi, bilimsel olarak stroma olarak adlandırılan, sert, odunsu bir yapıdır. Genellikle yastık şeklinde ve yayvan (effused-pulvinate) bir görünüme sahiptir; odun yüzeyine sıkıca yapışık, kalın bir kabuk gibi durur.
Renk ve Yapı: Gençken rengi kırmızımsı-kahverengi veya kırmızı-turuncu tonlarda olabilir. Olgunlaştıkça ve kurudukça ise rengi koyu kahverengiye döner ve yüzeyi pürüzlü, nodüler (küçük yumrular şeklinde) veya kırılgan, siyah bir kabuk halini alır.
Çürüme Tipi: A. multiforme, ölü odun dokusundaki lignin ve selülozu parçalayarak odunun lifli ve beyaz kalmasına neden olan beyaz çürümeye (white rot) yol açan önemli bir ayrıştırıcıdır.

3. Biyolojik Önemi ve Yenilebilirlik Durumu

Ekolojik Rolü: Orman zeminindeki karbon ve besin döngüsünde kilit rol oynar. Sert ağaçların ölü kütlelerini ayrıştırarak toprağı besin açısından zenginleştirir.
Yenilebilirlik Durumu: Yapısı sert, odunsu ve kabuk benzeri olduğu için yenmez (non-edible) bir mantardır. Mutfak değeri veya geleneksel tüketim geçmişi bulunmamaktadır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Ju, Y. M., Hsieh, H. M., & Rogers, J. D. (2012). The polyphyly of Hypoxylon and the reinstatement of Annulohypoxylon. Mycologia, 104(3), 643–668.
Breitenbach, J., & Kränzlin, F. (1984). Fungi of Switzerland, Vol. 1: Ascomycetes. Mykologia Luzern.
Læssøe, T., & Petersen, J. H. (2019). Fungi of Temperate Europe. Princeton University Press.
Fotoğraf: https://enjoynature.net/natur.dll/3X1FbnJPsAJnUgrcTA8Cvjf-vQy/