Ascobolus stercorarius

Ascobolus stercorarius, Ascomycota (Keseli Mantarlar) şubesinin Ascobolaceae familyasına ait küçük bir kadeh mantarı (discomycete) türüdür. Bu tür, bilim dünyasında en iyi bilinen koprofil (dışkı üzerinde yaşayan) mantar türlerinden biridir ve ekosistemde kilit bir ayrıştırıcı rolü üstlenir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Ascobolus stercorarius, otçul hayvanların dışkısında büyüyerek, bu ortamdaki sindirilememiş bitkisel maddeleri parçalayan ve besinleri yeniden döngüye sokan bir saprofittir. Dışkı üzerinde yaşayan mantarların tipik bir örneği olarak, dünyanın birçok yerinde bulunabilen kozmopolit bir yayılıma sahiptir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Fungi (Mantarlar)
Şube (Phylum): Ascomycota (Keseli Mantarlar)
Sınıf (Class): Pezizomycetes
Takım (Order):: Pezizales
Aile (Family):: Ascobolaceae
Cins (Genus):: Ascobolus
Tür (Species):: Ascobolus stercorarius (Bull.) J. Schröt.

Coğrafi Dağılım ve Habitat

Dağılım Alanı: Otçul hayvanların bulunduğu tüm coğrafyalarda yaygındır.
Habitat Tercihi: Neredeyse sadece, iyi nemlenmiş ve genellikle birkaç haftalık otçul hayvan dışkısı (gübre) üzerinde (özellikle inek, at veya tavşan gübresi) büyür.

2. Fiziksel Özellikler ve Biyolojik İşlevler

Meyve Gövdesi (Apothecia): Mantarın meyve gövdesi oldukça küçüktür (genellikle 1 ila 5 mm çapında). Başlangıçta küremsi iken, olgunlaştıkça açılır ve sığ bir kadeh veya disk şeklini alır.
Renk: Mantarın himenyum kısmı (iç yüzeyi), genellikle sarımsı-yeşil, zeytin yeşili veya gri-yeşil tonlardadır.
Ayırt Edici Özellik (Spor Atma Mekanizması): Ascobolus cinsini karakterize eden en çarpıcı özellik, olgunlaşan askusların (spor keselerinin) mantar yüzeyinden dışarı doğru fırlamasıdır. Bu durum, mantar yüzeyine koyu renkli sporlarla dolu askusların tepecikleri olarak bakıldığında, mantara noktalı, benekli veya pütürlü bir görünüm verir.
Spor Dağıtımı: Askuslar, genellikle 1-2 cm uzağa, dışkının çevresindeki bitki örtüsüne sporlarını zorla fırlatma yeteneğine sahiptir. Bu, otçul hayvanların ot yerken sporları yutmasını ve böylece mantarın yaşam döngüsünün dışkı yoluyla devam etmesini sağlayan evrimsel bir adaptasyondur.

3. Ekolojik Önemi ve Yenilebilirlik Durumu

Ekolojik Rolü (Gübre Ayrıştırıcısı): A. stercorarius, otçul hayvanların sindiremediği selüloz ve diğer bileşikleri parçalayarak besin maddelerini toprağa geri kazandırmada hayati bir rol oynar. Meraların ve otlakların besin döngüsünün kilit bir parçasıdır.
Yenilebilirlik Durumu: Bu mantar, son derece küçük boyutu, ince eti ve yetiştiği ortam (dışkı) nedeniyle yenmez (non-edible) olarak kabul edilir. Gıda değeri ve mutfak kullanımı bulunmamaktadır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Bell, A. (1983). Dung Fungi: An Illustrated Guide to Coprophilous Fungi in New Zealand. Victoria University Press.
Læssøe, T., & Petersen, J. H. (2019). Fungi of Temperate Europe. Princeton University Press.
Ingold, C. T. (1971). Fungal Spores: Their Liberation and Dispersal. Clarendon Press.
Dennis, R. W. G. (1978). British Ascomycetes. J. Cramer.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/5766807