Harika bir mantar türü daha! Spathularia flavida, kendine özgü sarımsı veya altın sarısı rengi ve yassılaşmış, kaşık veya yelpaze şeklindeki görünümüyle bilinen, oldukça narin bir mantardır. Genellikle iğne yapraklı ormanların yosunlu zeminlerinde bulunur.

Spathularia flavida (Sarı Spatula Mantarı / Sarı Yelpaze Mantarı)

Genel Tanım ve Etimoloji

• Bilimsel Adı: Spathularia flavida Pers., o dönemde (bin yediyüz doksan dört) tanımlanmıştır.
• Türkçe Adları: Sarı Spatula Mantarı, Sarı Yelpaze Mantarı.
• Etimoloji: Cins adı "Spathularia" Latince "spathula" (spatula veya kaşık) kelimesinden türemiştir ve mantarın belirgin kaşık benzeri veya yassılaşmış yelpaze şekline atıfta bulunur. Tür adı "flavida" ise Latince "sarımsı" veya "altın sarısı" anlamına gelir ve mantarın karakteristik rengine işaret eder.

Taksonomik Bilgiler

• Alem (Kingdom): Fungi
• Şube (Phylum): Ascomycota (Keseli Mantarlar)
• Sınıf (Class): Leotiomycetes
• Takım (Order): Helotiales
• Familya (Family): Cudoniaceae (Bazı kaynaklar Spathulariaceae familyasında sınıflandırabilir.)
• Cins (Genus): Spathularia
• Tür (Species): Spathularia flavida

Temel Tanımlayıcı Özellikler

• Şekil ve Boyut: Bu mantar, bir şapka ve sap ayrımı olmadan, doğrudan topraktan yükselen, oldukça küçük bir yapıya sahiptir. Meyve verme organı belirgin bir şekilde kaşık şeklinde, spatula benzeri veya yassılaşmış bir yelpaze formundadır. Mantarın yüksekliği genellikle parmak uzunluğunda veya biraz daha azdır, genişliği ise daha dar bir orandadır.
• Renk: Tüm mantar, genellikle parlak sarı, limon sarısı veya altın sarısı rengindedir. Bazı örnekler, özellikle yaşlandıkça, şeftali veya portakal tonlarına doğru kayabilir.
• Yüzey: Mantarın yüzeyi pürüzsüzdür ve belirgin bir tüylenme veya pul bulunmaz.
• Sap Benzeri Kısım: Alt kısımda, yukarıdaki yelpaze kısmına doğru genişleyen, genellikle hafifçe yassılaşmış veya oluklu, rengi yukarıdaki kısma benzer bir sap benzeri yapı bulunur. Bu sap, mantarın yosunlar arasında veya orman zemininde tutunmasını sağlar.
• Et: Mantarın eti oldukça ince, etli değil, hafif jelatinimsi veya etsiz bir dokuya sahiptir.
• Koku ve Tat: Belirgin bir kokusu veya tadı yoktur.
• Spor İzi: Beyazdır.

Habitat ve Dağılım

• Yaşam Alanı (Substrat): Saprotrofik (çürükçül) bir mantardır. Genellikle nemli ve yosunla kaplı orman zeminlerinde, iğne yapraklı ağaçların iğneleri veya diğer bitki kalıntıları üzerinde tek başına veya küçük gruplar halinde bulunur.
• Ağaç Türleri: Başlıca olarak iğne yapraklı ormanlarla (çam, köknar, ladin gibi) ilişkilendirilir. Ağaç kökleriyle doğrudan mikorizal bir ilişki kurmaz, daha çok ölü organik maddeler üzerinde yaşar.
• Mevsim: Genellikle yaz sonundan sonbahar sonuna kadar (Temmuz'dan Kasım'a kadar olan dönemde), özellikle serin ve nemli koşullarda meyve verir.
• Coğrafi Dağılım: Kuzey Yarımküre'nin ılıman ve boreal bölgelerinde, özellikle Avrupa, Kuzey Amerika ve Asya'da iğne yapraklı ormanların bulunduğu alanlarda yaygın olarak bulunur.
• Türkiye'deki Dağılımı: Türkiye'nin iğne yapraklı ormanlarının bulunduğu bölgelerde, özellikle yüksek rakımlı ve nemli kesimlerde bulunabilir. Ülkemizdeki mantar kayıtlarında yer almaktadır.

Yenilebilirlik ve Mutfak Kullanımı

• Spathularia flavida, yenilebilir bir mantardır.
• Mutfak Değeri: Ancak, çok küçük boyutları ve etsiz yapısı nedeniyle mutfak açısından önemli bir değer taşımaz. Genellikle tek başına toplanıp tüketilmek yerine, diğer mantarların arasına karışabilir veya meraklılar tarafından tadı denenir. Belirgin bir lezzeti yoktur.
• Zehirlilik Durumu: Bilinen bir zehirlilik özelliği yoktur ve toksik değildir.

Benzer Türler ve Zehirli Karışıklıklar

• Spathularia flavida, kendine özgü yelpaze veya kaşık şekli ve parlak sarı rengiyle nispeten kolay tanınır.
• Benzer Türler:Spathularia pallida: Bu tür S. flavida'ya çok benzer, ancak rengi daha soluk, beyazımsı veya açık krem tonlarındadır. Mutfak değeri açısından benzer şekilde önemsizdir ve toksik değildir.
• Diğer küçük, çubuk veya loblu Ascomycota mantarları: Bazı küçük, basit görünümlü Ascomycota mantarları (örneğin Mitrula veya Cudonia cinsleri) benzer şekillerde olabilir, ancak Spathularia flavida'nın belirgin yelpaze şekli ve yassı sapı onu ayırt etmeye yardımcı olur.
• Zehirli Karışıklıklar: Spathularia flavida'nın zehirli olduğu bilinen ve ciddi karıştırılma riski taşıyan bir benzeri bulunmamaktadır. Şekli ve büyüklüğü nedeniyle, ölümcül zehirli diğer mantar türleriyle karıştırılma ihtimali oldukça düşüktür.

Ekolojik Rol

• Spathularia flavida, orman ekosistemlerinde önemli bir saprotrofik (çürükçül) mantardır. Özellikle iğne yapraklı orman zeminindeki ölü bitki materyallerinin, iğnelerin ve diğer organik kalıntıların ayrışmasına yardımcı olarak besin döngüsüne katkıda bulunur. Bu ayrıştırma süreci, toprağın besin açısından zenginleşmesini sağlar.

Yetiştirme

• Spathularia flavida, doğal ortamındaki spesifik nem ve organik madde gereksinimleri nedeniyle ticari veya hobi amaçlı olarak yaygın bir şekilde kültürü yapılamayan bir türdür. Genellikle yabani olarak bulunur.

Kimyasal Özellikler ve Tıbbi Kullanım

• Bu mantarın bilinen önemli biyoaktif bileşikleri veya geleneksel veya modern tıpta yaygın bir kullanımı bulunmamaktadır. Temel özelliği, ekosistemdeki ayrıştırıcı rolüdür.

Önemli Uyarı: Mantar toplamak ve tüketmek büyük dikkat ve uzmanlık gerektiren bir faaliyettir. Doğadan toplanan mantarların tür teşhisi konusunda en ufak bir şüphede dahi tüketiminden kesinlikle kaçınılmalı ve bir mantar uzmanına danışılmalıdır. Zehirli mantarların tüketimi ciddi sağlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açabilir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• Wikipedia – Spathularia flavida.
• First Nature – Spathularia flavida.
• MushroomExpert.Com – Spathularia flavida.
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility) – Spathularia flavida.
• Roger Phillips – Mushrooms and Other Fungi of Great Britain & Europe (Mantar Rehberi).
• Akademik Mikoloji Yayınları ve Mantar Faunası üzerine genel araştırmalar.
• Türkiye Yaban Hayatı (turkiyeyabanhayati.org) ve DergiPark gibi akademik platformlardaki Türkiye mantar faunası çalışmaları.