Bombina bombina arifiyensis

Bombina bombina arifiyensis – Arifiye Ateş Karınlı Kurbağası

(Bombina = “gürültülü kurbağa”, bombina bombina = nominal tür, arifiyensis = Türkiye, Sakarya–Arifiye’ye atfen)

Bir zamanlar Sakarya’nın çayırlıklarında öten, karın altı kıvılcımla bezenmiş bu kurbağa, artık sadece kayıtlarda yaşıyor olabilir.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Amphibia
• Takım: Anura
• Familya: Bombinatoridae
• Cins: Bombina
• Tür: Bombina bombina
• Alt tür: Bombina bombina arifiyensis (Schneider, 1973)

Tanımlayıcı Özellikler

• Nominal alt tür (B. b. bombina) ile benzerdir, ancak:
• Karın desenleri daha az belirgin ve daha yaygın turuncudur,
• Sırt desenleri daha küçük benekli,
• Vücut formu daha incedir.
• Vücut uzunluğu ♂ 3.2–4 cm, ♀ 4–5.5 cm.
• Deri siğilimsi, gözler dışa çıkık, ayaklar perdeli ve yüzmeye uygundur.
• “Unkenrefleks” (karın altını gösterme) davranışı görülür.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Sadece Türkiye'nin Sakarya ili Arifiye ilçesi çevresindeki birkaç noktada tanımlanmıştır.
• Habitat: göletler, sazlık kenarları, bataklık alanlar ve taşkın çayırlar.
• Bu alt türün yaşadığı alanlar son 40 yılda tarım, şehirleşme ve sanayi ile büyük oranda tahrip edilmiştir.
• Son gözlemler 1980’lerin başlarına aittir; türün doğada halen yaşayıp yaşamadığı belirsizdir (muhtemel yerel yok oluş).

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Yetişkinler: küçük böcekler, sinek larvaları, örümcekler ve su omurgasızları.
• Larvalar: alg ve mikroskobik su canlılarıyla beslenir.
• Durgun sularda yaşayan diğer amfibi türlerinin larvalarıyla rekabet eder.
• Toksik salgıları nedeniyle çok az yırtıcı tarafından yenir.

Üreme ve Gelişim

• Üreme dönemi: Mayıs–Temmuz
• Erkekler tiz “ciuv-ciuv” sesiyle dişi çağırır.
• Dişi, 100–300 yumurtayı su bitkilerine bırakır.
• Yumurtalardan çıkan larvalar 6–8 hafta sonra metamorfoz geçirir.
• Cinsel olgunluk: 2–3 yaş.
• Göletlerin kuruması ya da kirliliği, üreme başarısını doğrudan etkiler.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır.
• Deri salgısı hafif alkaloid içerir; yalnızca göz ve ağız teması durumunda hafif tahriş yapabilir.
• Cilt teması çoğunlukla güvenlidir.

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Cilt teması: Sabun ve su ile yıkama yeterlidir.
• Göz teması: Bol su ile yıkayın, tahriş varsa doktora başvurun.
• Ağızla temas: Bulantı, yanma gibi durumlarda sağlık merkezi önerilir.
• Evcil hayvanlar için yutulması halinde toksik olabilir.

Kültürel/Tarihsel Notlar

• 1973 yılında W. H. Schneider tarafından, Sakarya’nın Arifiye ilçesindeki popülasyondan tanımlanmıştır.
• Uzun süre B. bombina türünün lokal varyantı mı, yoksa geçerli bir alt tür mü olduğu tartışılmıştır.
• Moleküler veriler bu formun, Türkiye popülasyonlarının ayrı bir alt tür olarak değerlendirilmesini desteklemiştir.
• Ancak tür hâlâ bazı literatürde B. bombina içinde geçirilmekte veya “eşeysel morf varyant” sayılmaktadır.
• Günümüzde doğada varlığı teyit edilememiştir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Arifiye semenderidir.
2. Gerçek: Semender değil, kurbağadır (Anura takımı).
3. Efsane: Zehri insanı öldürür.
4. Gerçek: Hafif tahriş dışında toksik değildir.
5. Efsane: Kuyruğu vardır.
6. Gerçek: Kurbağalar erişkin evrede kuyruksuzdur; bu larvalara özgüdür.
7. Efsane: Gördüğün yerde mutlaka su vardır.
8. Gerçek: Suya bağımlı olsa da karada da bulunabilir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schneider, W. H. (1973). Bombina bombina arifiyensis – A new subspecies from Anatolia
• Arntzen, J. W. et al. (2013). Molecular diversity in Bombina populations
• Türkiye Amfibi Atlası (2023)
• IUCN Red List (2024)
• TÜRÇEP Sakarya Sulak Alan Raporu (2018)