Bombina bombina bombina

Bombina bombina bombina – Nominal Ateş Karınlı Kurbağa Alt Türü

(Bombina = Latince “gürültücü” + bombina bombina = tipik tür + üçüncü tekrar: nominal alt tür vurgusu)

Avrupa’nın bataklık kıyılarında, sessizce dalgaların arasından başını çıkaran bir uyarı işareti: altta ateş, üstte taş.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Chordata
• Sınıf: Amphibia
• Takım: Anura
• Familya: Bombinatoridae
• Cins: Bombina
• Tür: Bombina bombina
• Alt tür: Bombina bombina bombina (Linnaeus, 1761)

Tanımlayıcı Özellikler

• Sırt rengi gri-yeşil ya da kahverengi, siğilli (pürtüklü) yapıdadır.
• Karın kısmı parlak kırmızı–turuncu zemin üzerine siyah mermer desenlidir.
• Bu desenler Bombina variegata’ya kıyasla daha koyu ve kontrastlıdır.
• Gözler dışa çıkık, bacaklar perdeli ve yüzmeye uyumludur.
• Erkek bireylerin boyutu genellikle 3–4 cm; dişiler 4.5–5.5 cm’ye ulaşabilir.

Yaşam Alanı ve Yayılım

• Bu alt tür, Orta ve Doğu Avrupa boyunca yaygındır: Almanya, Polonya, Ukrayna, Macaristan, Romanya, Bulgaristan ve Türkiye Trakya’sı.
• Türkiye’de sadece Edirne ve Kırklareli çevresinde, alçak rakımlı bataklık ve sulak alanlarda gözlenir.
• Tipik yaşam alanı: az derin, balıksız, durgun tatlısu birikintileri.
• Gündüzleri taş altlarında gizlenir, geceleri aktiftir.

Beslenme ve Ekolojik Rol

• Yetişkinler: Küçük sucul böcekler, sinek larvaları, su kabukluları ve kurtçuklarla beslenir.
• Larvalar: Alg, detritus ve mikroskobik planktonla beslenir.
• Ekosistem dengesinde hem avcı hem de uyarıcı av rolü üstlenir.
• Aposematik (uyarıcı) renklenmesi sayesinde avcılar tarafından genellikle terk edilir.

Üreme ve Gelişim

• Üreme dönemi: Mayıs–Temmuz arasıdır.
• Erkekler, su yüzeyine yakın pozisyonda tiz ve kısa "ciuv-ciuv" ötüşüyle dişi çeker.
• Dişi 100–300 arası yumurtayı su bitkilerine bırakır.
• Yumurtadan çıkan larvalar 6–8 hafta içinde metamorfoza girer.
• Cinsel olgunluk 2–3 yaşında başlar.

İnsana Zararlılık Durumu

• Zararsızdır.
• Derisindeki alkaloid yapılı mukus, yalnızca ağız ve gözle temas ettiğinde hafif tahriş oluşturabilir.
• Cilt teması genellikle risk taşımaz.
• Yutulması halinde evcil hayvanlar için toksik olabilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

• Cilt teması: Sabun ve su ile yıkanmalı.
• Göz teması: Bol suyla yıkanmalı, rahatsızlık sürerse tıbbi yardım alınmalı.
• Ağızla temas: Bulantı, yanma gibi durumlarda sağlık merkezine başvurulmalı.
• Evcil hayvanlar: Kusma veya salya artışı görülürse veteriner müdahalesi gerekir.

Kültürel ve Evrimsel Notlar

• Linnaeus tarafından tanımlanan nominal alt türdür.
• Renkleri, eski Avrupa halk inançlarında “şeytanın kurbağası” olarak korkuyla anılmıştır.
• Modern bilimde ise biyoindikatör olarak değerlendirilir: sulak alan sağlığının göstergesidir.
• Bombina bombina ile Bombina variegata arasında doğal melez zonları da bilinmektedir (ör. Macaristan–Slovakya sınırı).

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Karın kısmına dokunmak uğursuzluk getirir.
2. Gerçek: Bu yalnızca savunma mekanizmasıdır; fiziksel zarar vermez.
3. Efsane: Renkli desenler sadece dişilerde olur.
4. Gerçek: Her iki cinsiyette de desen mevcuttur.
5. Efsane: Ses çıkarmazlar, sessiz kurbağalardır.
6. Gerçek: Özellikle üreme döneminde tiz ötüşleri vardır.
7. Efsane: Kuyruğu koptuğunda kurbağa ölür.
8. Gerçek: Ergin kurbağalar kuyruksuzdur; bu özellik larva evresine aittir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Linnaeus, C. (1761). Systema Naturae
• Gollmann et al. (2011). Hybrid zones in Bombina
• Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
• Türkiye Amfibi Atlası (2023)
• IUCN Red List (2024)