Cladocora caespitosa

Akdeniz orijinli, nesli tehlike altındaki sert mercan türü. Avustralya'daki resif mercanlarının tek akrabası.

Çanakkale Boğazı'nda, Türkiye'nin resmi koruma statüsünde olan Dardanos Mercan Resif Koruma Alanı temsili türü.

Özalp 2023 / ÇOMÜ

Cladocora caespitosa – Akdeniz Taş Mercanı

(Akdeniz’e özgü nadir ve yavaş büyüyen koloniyel mercan türlerinden biri olan Cladocora caespitosa, sert kalsiyum karbonat iskeletiyle deniz diplerinde "mini resifler" oluşturur. İklim değişikliği ve kıyı tahribatı nedeniyle tehdit altındadır.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Cladocora: Yunanca klados (dal) + kora (kız, genç dişi) → “dallanan güzel”
• caespitosa: Latince caespes (küme, çim yığını) → “sık kümeler hâlinde”
• Anlamı: “Küme hâlinde dallanan mercan” – büyüme şeklini açıklar.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Cnidaria (Knidliler)
• Sınıf: Anthozoa (Çiçek hayvanları – mercan ve denizanaları)
• Takım: Scleractinia (Taş/sert mercanlar)
• Familya: Caryophylliidae
• Cins: Cladocora
• Tür: Cladocora caespitosa (Linnaeus, 1767)

Scleractinia takımının Akdeniz’e özgü birkaç yerli türünden biridir; resif oluşturan az sayıdaki endemik mercandan biridir.

Yayılış ve Habitat

• Yayılış: Yalnızca Akdeniz Denizi’nde doğal olarak bulunur
• Türkiye’deki Durumu: Antalya, Kaş, Mersin, Marmaris, Datça gibi bölgelerde belgelenmiş; bazı koloniler binlerce yıl yaşındadır
• Habitat:
• 3–40 m derinlik
• Kumlu-çakıllı deniz tabanı, Posidonia çayırları, kaya dipleri
• Genellikle sakin, berrak ve iyi ışık alan alanlar

Morfolojik Özellikler

➤ Koloni Yapısı

• Koloni şekli: Küresel, yastı veya beyin benzeri kümeler
• Polipler: Kalın, şişkin; her biri 5–8 mm çapında
• İskelet: Kalsiyum karbonat (aragonit); sert, çatallı dallar şeklinde büyür
• Renk: Soluk bejden koyu kahverengiye kadar; canlı polipler sarımsı veya yeşilimsi olabilir
• Büyüme Hızı: Çok yavaş → yılda yaklaşık 3 mm
• Koloni yaşı: Bazı koloniler 1000 yaşından daha fazladır!

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme:
• Gün ışığında simbiyotik algler (zooxanthellae) ile fotosentez yapar
• Aynı zamanda planktonik canlıları yakalayarak heterotrofik beslenme de yapar
• Ekolojik İşlev:
• Kendi minik resiflerini oluşturur
• Küçük balıklar, kabuklular ve yumuşakçalar için barınma alanı sağlar
• Biyoçeşitlilik merkezidir

Tıbbi ve Bilimsel Kullanım

• Doğrudan tıbbi kullanımı yoktur, ancak:
• Aragonit iskeleti, iklim değişikliği ve okyanus asidifikasyonu çalışmalarında kullanılır
• Koloni yaşı halkaları, geçmiş deniz sıcaklıkları ve kimyasal değişimlerin izini sürmede kullanılır
• Zooxanthellae simbiyozu, biyolojik simbiyoz ve bağışıklık araştırmalarında model alınır

Endüstriyel ve Bilimsel Kullanım

• Biyoindikatör tür:
• Deniz sıcaklığı, kirlilik ve ışık değişimlerine çok duyarlıdır
• Stres altında beyazlaşma (bleaching) yaşar → mercan sağlığı göstergesidir
• İklim değişikliği etkilerini ölçmek için zaman kapsülü görevi görür
• Doğal resif mühendisliği:
• Posidonia çayırlarıyla birlikte habitat oluşturan yapı türü
• Deniz tabanında erozyon önleyici bariyer gibi çalışır

Zehirlilik Durumu

• Zehirli değildir
• ❌ İnsanlar için tehlike oluşturmaz
• Ancak fiziksel temasla poliplerde geri çekilme (stres) görülür, bu yüzden dalgıçlar tarafından dikkatli yaklaşılması gerekir

Koruma Durumu

• IUCN Kırmızı Liste: Hassas (Vulnerable)
• Tehditler:
• İklim değişikliği → su sıcaklığının artması, beyazlama
• Deniz kirliliği (özellikle tarım ilaçları, atık su)
• Deniz altı yapılaşma (liman, yol, boru hatları)
• Spor dalışı ve demirleme nedeniyle mekanik tahribat

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Osmanlı döneminde bazı kıyı halkları, bu tür mercanlara “kaya çiçeği” adını vermiştir
• Batık alanlarda büyüyen büyük koloniler, dalgıçlar tarafından “yaşayan mozaik” olarak tanımlanır
• Bazı Akdeniz balık türleri, üreme döneminde bu mercan kolonilerini kullanır
• Fransa ve İspanya'da "Akdeniz resiflerinin son muhafızları" olarak görülür
• Türkiye'de 1990'larda Datça açıklarında 3.000 yaşında bir koloni keşfedilmiştir