Darevskia bithynica

Darevskia bithynica – Uludağ Kertenkelesi

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pulllular

Alt takım: Lacertilia – Kertenkeleler

Familya: Lacertidae – Gerçek kertenkeleler

Cins: Darevskia

Tür: Darevskia bithynica (Méhelÿ, 1909)

Latince Adın Anlamı

bithynica, adını kuzeybatı Anadolu’da yer alan antik Bithynia (Bitinya) bölgesinden alır. Bu, türün Türkiye’nin kuzeybatısındaki yayılışına atıfta bulunur.

Tanım ve Morfoloji

Küçük–orta boylu bir türdür. Toplam uzunluk kuyruk dahil 14–18 cm civarındadır.

Sırt rengi zeytin yeşili, açık kahverengi ya da grimsi olabilir. Sırt boyunca ince benekler veya kısa çizgisel desenler görülebilir.

Yan bölgelerde erkeklerde çiftleşme döneminde mavi lekeler ortaya çıkar. Karın kısmı beyaz ya da sarımsı renktedir.

Vücut pürüzlü pullarla kaplıdır. Kuyruk uzun, çevik ve kopma durumunda yeniden gelişebilecek yapıdadır.

Habitat ve Yayılım

Endemik bir türdür. Sadece Türkiye’de, özellikle Batı Karadeniz ve Marmara bölgesinin kuzeyi ile sınırlı bir yayılışa sahiptir.

Başlıca iller: Zonguldak, Bolu, Düzce, Bartın, Sakarya, Karabük

Habitatları: kayalık orman açıklıkları, taşlık dere yamaçları, orman içi patikalar ve alpin çayırlarla iç içe geçmiş taşlık alanlar.

Genellikle 400–1400 m rakım arasında yaşar.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Gündüzcül, çevik ve hızlı bir türdür. Taş üstlerinde güneşlenir, gölgelik alanlarda dinlenir.

Tehlike algıladığında hızla taş altlarına kaçar. Kuyruğunu bırakma (ototomi) refleksi gelişmiştir.

İlkbahar başında aktifleşir; kışın hibernasyona girer.

Beslenme

Karınca, örümcek, sinek, küçük böcekler ve larvalarla beslenir.

Besin arayışını görsel ve kimyasal ipuçlarıyla yönlendirir. Taş arası mikrohabitatlarda aktif dolaşır.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme dönemi Mayıs – Haziran arasıdır.

Dişiler yılda bir kez 2–6 yumurta bırakır. Yumurtalar taş altlarına gizlenir.

Kuluçka süresi yaklaşık 6–8 haftadır. Yavrular yaz sonunda çıkar. Doğduklarında bağımsızdırlar.

İnsana Zararlılık Durumu

Zararsızdır. Ne saldırgan ne zehirlidir.

İnsan yaklaştığında hemen saklanır, gözlem için sabır gerekir.

Ekolojik Rolü

Bitinya bölgesinin nemli taşlık orman altı ekosistemlerinde böcek populasyonlarını düzenler.

Ayrıca kuşlar ve küçük memeliler için av niteliğindedir.

Habitat daralması, orman kesimi ve yapılaşma nedeniyle yerel tehdit altındadır.

Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi

Cins Darevskia içinde izole popülasyon yapısı nedeniyle mikroendemik çeşitlilik, filocoğrafya ve genetik izolasyon çalışmalarında kullanılır.

Batı Karadeniz biyolojik koridorları açısından önemli bir gösterge türdür.

Türkiye'de Bulunan Türleri / Alt Türleri

– Şu anda Darevskia bithynica’nın tanımlı alt türü bulunmamaktadır.

– Tüm bireyler Türkiye’nin kuzeybatısında, dar bir alanda sınırlı yayılıma sahiptir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: “Sırtı yeşil olan her kertenkele bu türdür.”
Gerçek: Renk benzerliği yanıltıcıdır; tür tanımı sadece desen ve renk değil, habitat ve morfoloji ile yapılır.
Efsane: “Ormanda kertenkele olmaz.”
Gerçek: Bu tür özellikle orman açıklıkları ve taşlık yamaçlarda yaşar.
Efsane: “Küçük kertenkeleler zararsız ama kirli olabilir.”
Gerçek: Tamamen doğaldır, insan sağlığına yönelik hiçbir tehdit oluşturmaz.
Efsane: “Yerel türler her yerde bulunabilir.”
Gerçek: D. bithynica sadece Batı Karadeniz bölgesinde sınırlı yayılıma sahip bir endemiktir.