Ophisops elegans

Ophisops elegans – Tarla kertenkelesi, Yılan gözlü kertenkele, Zarif Yılanbaşı Kertenkele

(Yarı kurak alanlarda yaygın, hızlı hareketli ve göz kapaksız yapısıyla tanınan bir sürüngen türü)

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Chordata (Kordalılar)
• Sınıf: Reptilia (Sürüngenler)
• Takım: Squamata (Pullu sürüngenler)
• Familya: Lacertidae (Gerçek kertenkeleler)
• Cins: Ophisops
• Tür: Ophisops elegans Ménétries, 1832

Yayılış ve Habitat

• Doğal Yayılış: Güneydoğu Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Orta Asya
• Türkiye’deki Durumu: Türkiye’nin neredeyse tüm bölgelerinde yaygındır; özellikle Ege, Akdeniz, İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu’da sık rastlanır
• Habitat:
• Taşlık bozkırlar
• Kuru çalılıklar
• Yol kenarları, tarla sınırları
• Otlak alanlar, dağ etekleri
• Genellikle güneşli ve açık alanları tercih eder

Morfolojik Özellikler

• Boy: 15–22 cm (kuyruk dâhil)
• Gövde Rengi:
• Genellikle zeytin yeşili, kahverengi ya da sarımsı
• Yanlardan geçebilen açık sarı veya beyaz çizgiler bulunabilir
• Göz Yapısı:
• Göz kapakları yoktur (gözler sürekli açık ve şeffaf kornea ile örtülüdür)
• Bu özelliğiyle diğer kertenkelelerden kolayca ayrılır
• Kuyruk:
• Uzun ve vücuttan daha ince
• Tehlike anında koparabilir (otokomi)

Yaşam Döngüsü

1. Yumurta

• Dişi, yaz başında 2–6 arası yumurta bırakır
• Yumurtalar taş altı veya gevşek toprağa gömülür
• Kuluçka süresi 4–6 hafta kadardır

2. Yavru

• Yumurtadan çıkan yavrular bağımsızdır
• Doğar doğmaz aktif şekilde beslenmeye başlar
• İlk yıl sonunda erginliğe ulaşabilir

3. Ergin

• İlkbahardan sonbahar ortasına kadar aktiftir
• Kış uykusuna yatar (hibernasyon) – genellikle kasım ayından mart ayına kadar

Beslenme ve Davranış

• Besinler:
• Küçük böcekler, örümcekler, tırtıllar
• Özellikle karınca, sinek ve çekirge larvaları
• Avlanma:
• Gözleri açık olduğu için görerek avlanır
• Çok hızlı hareket eder, avına seri saldırır
• Davranış:
• Gün ortasında çok aktiftir
• Tehlike anında zigzag koşarak kaçar
• Bölgesel davranış gösterebilir (özellikle erkekler)

Koruma ve Tehditler

• Koruma Durumu:
• IUCN: Asgari endişe (Least Concern)
• Türkiye’de yaygın ve geniş adaptasyonludur
• Tehditler:
• Tarımsal ilaçlar
• Habitat kaybı
• Kedi ve köpek gibi evcil yırtıcılar
• Trafik ve şehirleşme

Gözlem Notları

• Gözlem için en iyi dönem: Mayıs – Eylül, sabah ve öğle saatleri
• Göz kapaksız yapısı sayesinde yakından bakıldığında dikkat çekici görünür
• Genellikle taşların arasında kaybolmadan önce birkaç saniyeliğine hareketsiz kalabilir
• Isındıkça refleksleri ve kaçış hızı çok artar

Bilimsel Not

• Ophisops elegans, göz kapaksız yapısıyla Lacertidae familyasında ilginç bir evrimsel adaptasyon gösterir
• Bu özellik, bazı bilim insanları tarafından kertenkelelerin ilkel sürüngenlerle olan bağlantısının işareti olarak değerlendirilmiştir
• Ayrıca Ophisops cinsi, farklı alt türler ve lokal formlarla Türkiye’de geniş bir taksonomik çeşitlilik gösterir