Elapidae

Elapidae – Kobra ve Akrep Yılanları Ailesi

Genel Tanım

Elapidae, dünya genelinde yaygın olarak bulunan, ön çukur dişli, güçlü nörotoksik zehire sahip yılan türlerini kapsayan bir yılan familyasıdır. Kobra, mamba, deniz yılanları, mercan yılanları ve kraittler bu gruba dahildir.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Elapidae

Alt Aileler:

• Elapinae (karasal kobralar, mercan yılanları)
• Hydrophiinae (deniz yılanları)

Morfolojik Özellikler

Özellik Açıklama Diş yapısı Ön çukur dişli (proterogliph) sabit zehir dişiVücutİnce, uzun, çoğu silindirik yapı Baş Genellikle dar ve boyundan belirgin ayrımlı değil Pupiller Yuvarlak Renklenme Parlak renkli olabilir; uyarı desenleri yaygın

ZehirNörotoksik (sinir sistemini hedef alır)

Yayılım

Coğrafi Dağılım:

– Afrika, Asya, Avustralya ve Amerika kıtalarının sıcak bölgeleri

– En fazla tür Avustralya’da (özellikle Hydrophiinae alt familyası)

Türkiye'de Temsil:

• Elapidae familyası doğal olarak Türkiye'de bulunmaz.
• Ancak Orta Doğu ve Güney Asya kökenli türlerle pet ticareti ya da kaçakçılık yoluyla bireyler ülkeye gelebilir.

Önemli Cins ve Türler (Genel Dünya Dağılımına Göre)

CinsÖnemli TürlerYayılımNajaNaja naja (Hint kobrası), Naja haje (Mısır kobrası)Asya, AfrikaDendroaspisD. polylepis (Kara mamba), D. viridis (Yeşil mamba)AfrikaMicrurusM. fulvius (Doğu mercan yılanı)AmerikaBungarusB. caeruleus (Ortak kraitt)Güney AsyaOxyuranusO. microlepidotus (İnce pullu taipan) – Dünyanın en zehirli yılanıAvustralyaHydrophisH. platurus (Sarı karınlı deniz yılanı)Hint-Pasifik

Zehirlenme ve Genel Klinik Tablo (Elapidae)

Zehir Tipi:

• Nörotoksik → Sinir sistemini felç eder
• Bazı türlerde: Miyotoksik veya kardiyotoksik etkiler de görülebilir

Semptomların Gelişimi:

SüreBelirtiİlk 15–60 dkGöz kapağı düşüklüğü (ptozis), kas zayıflığı1–4 saatKonuşma bozukluğu, yutma güçlüğü4–8 saatSolunum kaslarının felci → solunum yetmezliği riskiDiğer belirtilerBulantı, baş dönmesi, bilinç kaybı (ileri durum)

Sahada İlk Yardım (Tüm Elapidae Zehirlenmeleri İçin Geçerli)

• Hemen hareket kısıtlanmalı ve sakinleştirilmelidir
• Isırılan uzuv sabitlenmeli, kalp seviyesinden aşağıda tutulmalı
• Turnike, kesme veya emme uygulanmamalıdır
• Hızla sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır

Hastane Protokolü (Elapidae)

1. Acil Müdahale:

• ABC (Airway-Breathing-Circulation) değerlendirmesi
• Solunum yetmezliği riski varsa entübasyon ve mekanik ventilasyon

2. Laboratuvar Testleri:

• Kan gazı
• CK, kreatinin, AST/ALT
• Koagülasyon profili
• Elektrolitler

3. Antivenom Uygulaması:

• Spesifik antivenom gereklidir (örneğin Naja naja için monovalan Hint antivenomu)
• Polivalan antivenomlar bazı bölgelerde mevcuttur
• Dozaj: 2–10 flakon (semptoma göre)
• Anafilaksi riski nedeniyle adrenalin ve antihistaminikler hazır bulundurulmalıdır

4. Destek Tedavisi:

• Ağrı kesici
• IV sıvı desteği
• Gerekiyorsa antibiyotik ve tetanus
• Yatış süresi genellikle 2–5 gün

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Kobra ısırığı hemen öldürür”
2. Gerçek: Nörotoksik etki solunumu felç edebilir, ama hızlı tedaviyle kurtulmak mümkündür.
3. “Deniz yılanları ısırmaz”
4. Gerçek: Çoğu uysaldır ama ısırabilir. Zehirleri son derece güçlüdür.
5. “Kobralar sadece Hindistan’da yaşar”
6. Gerçek: Afrika, Asya ve Orta Doğu’da da çok sayıda türü bulunur.
7. “Kobra göz temasıyla öldürür”
8. Gerçek: Efsanedir. Göz teması zehirli değildir.
9. “Tüm renkli yılanlar Elapidae’dir”
10. Gerçek: Hayır. Renkli olmak, zehirli veya bu familyaya ait olmayı kanıtlamaz.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Mallow, D., Ludwig, D., Nilson, G. (2003). True Vipers

Weinstein, S. A. et al. (2011). Venomous Bites from Non-Venomous Snakes

WHO Snakebite Envenoming Guidelines (2016)

Reptile Database – www.reptile-database.org

Warrell, D. (2010). Snake Bite and Envenoming Management