Filistatidae

Filistatidae – Duvar Örümcekleri

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Arachnida – Örümcekler
Takım: Araneae – Örümcekgiller
Alt Takım: Haplogynae
Familya: Filistatidae Simon, 1864

Türkçe Adı:

Duvar örümcekleri / Kör örümcekler

Latince Adın Anlamı:

Filistatidae, Latince “filum” (iplik) ve Yunanca “statos” (sabit duran) kelimelerinden türetilmiştir. Bu ad, örümceklerin sabit ağ yapısı ve yerden çok ayrılmayan yaşam tarzlarına gönderme yapar.

Morfolojik Özellikler:

Vücut küçükten orta boyuta kadar değişir (5–15 mm).
Renk genellikle grimsi kahverengi veya toprak tonlarındadır.
Gözleri 8 adettir, ancak çoğu türde ışığa duyarlılık azalmıştır; bazı türler neredeyse kördür.
Bacaklar uzun ve ince yapılıdır.
Erkeklerde pedipalp yapısı çiftleşme için özelleşmiştir.

Davranış ve Yaşam Alanı:

Geceleri aktiftirler; gündüz saatlerinde taş altı, kaya arası ve özellikle bina duvarı, bodrum gibi karanlık alanlarda bulunurlar.
Düz yüzeylere ördükleri düzensiz ağlar yardımıyla pusu kurarlar.
Hem doğal habitatlarda (taşlık alanlar, yarıklar) hem de insan yapısı ortamlarda yaygındırlar.

Türkiye’de Yayılış:

Kıbrıs, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bazı Kukulcania ve Filistata türleri görülmüştür. Türkiye’de özellikle güney illerde yayılış gösterirler.

Beslenme:

Küçük böcekler, karasinekler, karınca ve diğer örümceklerle beslenirler.
Duyarlı tüyleri sayesinde ağ titreşimlerini algılayarak avlarını yakalarlar.
Sindirici enzimlerle dış dokuları sıvılaştırarak tüketirler.

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

Dişi, çiftleşme sonrası yumurtalarını ördüğü özel bir kese içinde saklar.
Yumurtalar genellikle ağ yapısına asılıdır.
Yumurtadan çıkan yavrular ilk dönemlerini aynı ağ üzerinde geçirir.
Üreme genellikle ilkbahar ve yaz aylarında yoğunlaşır.
Dişiler, erkeklerden belirgin şekilde büyüktür ve daha uzun yaşarlar.

Ekolojik Rol:

Binalardaki böcek popülasyonunu dengelemeye yardımcı olurlar.
Doğal olarak sivrisinek, hamamböceği gibi türlerle beslenerek biyolojik kontrol sağlarlar.
Karanlık ve izole ortamlarda yaşayan az sayıdaki örümcek familyasından biridir.

İnsana Zararlılık Durumu:

İnsan için tehlikeli değildir.
Isırma davranışı son derece nadirdir.
Zehirleri av içindir; insanlar için zararsız kabul edilir.
Bilinen tıbbi açıdan riskli vakaları yoktur.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

Hafif nörotoksik etkili proteinler içerir.
Etkisi küçük böcekler üzerinde felç ve sindirim kolaylığı sağlar.
İnsanlarda en fazla hafif kızarıklık veya lokal hassasiyete yol açabilir.
Batıcı tüy taşımazlar.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

Bölge sabunlu suyla temizlenmeli.
Hafif ağrı varsa buz kompresi uygulanabilir.
Lokal kızarıklık için antihistaminik krem yeterlidir.

2. Alerjik Reaksiyon Takibi:

Alerji geçmişi olan bireylerde gözlem önerilir.
Sistemik reaksiyonlar bildirilmemiştir ancak gözlem altında tutulmalıdır.

3. Enfeksiyon Önleme:

Antiseptik kullanılmalı.
Yara açılır veya kaşınırsa enfeksiyon riski olabilir.

4. Tıbbi Müdahale:

Nadiren gerekli olur. Isırık geniş alana yayılırsa tıbbi yardım önerilir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

Efsane: Kör örümcekler geceleri saldırgan olur.
Gerçek: Tam tersine, son derece pasif ve ürkektirler; kaçmaya eğilimlidirler.
Efsane: Duvarlarda görülen örümcekler hep zehirlidir.
Gerçek: Filistatidae türleri zehirli olsalar da insan için klinik öneme sahip değildir.
Efsane: Gözleri yoktur.
Gerçek: Gözleri vardır ama çoğunun ışığa hassasiyeti azdır; bazı türler neredeyse kördür.
Efsane: Evlerde yumurtlayıp istilaya neden olurlar.
Gerçek: Düşük sayılarda yaşarlar ve popülasyonları hızla artmaz.
Efsane: Isırınca et çürütürler.
Gerçek: Bu tip etkiler Loxosceles gibi başka türlere aittir; Filistatidae'de bu özellik yoktur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
World Spider Catalog (2023). Natural History Museum Bern.
Brignoli, P. M. (1980). “Revision of the Filistatidae in the Mediterranean Region”. Arachnology Bulletin.
Türkiye Araknoloji Derneği (2022). "Türkiye Örümcek Türleri Veri Tabanı".