Gnaphosa lugubris

Gnaphosa lugubris, "Yer Örümcekleri" olarak bilinen Gnaphosidae familyasına ait orta ila büyük boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak hızlı hareket eden, gece avlanan ve ipeksi yuvalar veya sığınaklar inşa eden türleri barındırır. Gnaphosa cinsi, geniş yayılışı ve tür zenginliği ile bilinir. Cinsin üyeleri genellikle güçlü çeneleri ve karapaks ile karın arasındaki belirgin renk farklılıklarıyla dikkat çeker.

Gnaphosa lugubris, Gnaphosidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1839 yılında C.L. Koch tarafından tanımlanmıştır. "Lugubris" tür adı Latince "lugubris" kelimesinden türemiştir ve "yaslı", "hüzünlü" veya "karanlık" anlamına gelir. Bu isim, muhtemelen örümceğin genellikle koyu, tekdüze rengine veya gececil yaşam tarzına atıfta bulunabilir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Gnaphosa lugubris'in bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Gnaphosidae Pocock, 1898 (Yer Örümcekleri)
• Cins (Genus): Gnaphosa Latreille, 1804
• Tür (Species): Gnaphosa lugubris (C.L. Koch, 1839)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Gnaphosa lugubris, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik Bölge'de geniş bir yayılış gösterir. Bu, Avrupa'nın büyük bir kısmı (Batı, Orta ve Doğu Avrupa dahil), Türkiye, Kafkasya, Rusya (Avrupa'dan Orta Asya'ya kadar) ve Kuzey Afrika'nın bazı bölgelerini kapsayan geniş bir coğrafyadır. İngiltere, İsveç, Almanya, İsviçre, Avusturya, Çek Cumhuriyeti ve Polonya gibi ülkelerde kaydedilmiştir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer alan önemli bir Gnaphosa türüdür. Özellikle Nevşehir gibi İç Anadolu illerinden ve Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesinden kayıtlara geçmiştir. Bu da Gnaphosa lugubris'in Türkiye'de geniş bir yayılıma sahip olduğunu ve farklı habitatlara uyum sağlayabildiğini göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Gnaphosa lugubris orta ila büyük boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 10.0 ila 12.8 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 9.0 ila 11.0 mm arasındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu türün genel morfolojisi ve renklenmesi diğer Gnaphosidae üyelerine benzerdir.
• Genel Görünüm: Genellikle mat veya hafif parlak, kırmızı-kahverengi ila koyu kahverengi veya siyaha yakın tonlarda bir görünüme sahiptir.
• Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Genellikle tekdüze kırmızı-kahverengi ila koyu kahverengi renklidir, göz bölgesi daha koyu olabilir. Parlak ve pürüzsüz bir yüzeye sahip olabilir.
• Bacaklar: Vücut rengiyle benzer tonlarda, sağlam ve hızlı koşmaya adapte olmuşlardır.
• Karın (Opisthosoma): Karın oval şekillidir ve genellikle koyu kahverengi ila siyah olup, karapaks ile benzer bir tona sahiptir. Karında belirgin desenler genellikle bulunmaz. Ön örü memeleri (anterior spinnerets) silindirik ve belirgindir, bu da Gnaphosidae familyasının tipik bir özelliğidir.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle belirlenir. Erkek palpindeki distal apofizin tabanında belirgin bir bükülme veya çıkıntı olmaması ve dişi epigyne'inde ortadaki dilin genişliği ile kare kenarlı kısmın ilişkisi, bu türü diğer benzer Gnaphosa türlerinden ayırmaya yardımcı olur.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Gnaphosa lugubris, Palearktik bölgede ve Türkiye'de geniş yayılıma sahip, genellikle koyu renkli ve sağlam yapılı bir yer örümceği türüdür. Adı 'karanlık' veya 'hüzünlü' anlamına gelse de, bu sadece rengine ve gececil yaşam tarzına bir göndermedir. Kuru çayırlar, kayalık bozkırlar ve fundalıklar gibi çeşitli kuru habitatlarda yaşar. Gündüzleri taşların altında veya ipeksi sığınaklarda gizlenir, geceleri ise aktif olarak böcekleri avlar. Ekosistemdeki böcek popülasyonlarının dengelenmesinde önemli bir rol oynar. İnsanlar için tehlikeli değildir; ısırıkları genellikle lokal ve hafif semptomlara neden olur."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Gnaphosa lugubris, diğer Gnaphosidae üyeleri gibi aktif ve gececil avcılardır. Ağ örmezler; bunun yerine geceleyin aktif olarak avlarını arar ve kovalayarak yakalarlar. Gündüzleri genellikle taşların altında, kaya çatlaklarında, kuru yaprak yığınlarında veya toprak altındaki ipekten sığınaklarda gizlenirler. Bu sığınaklar, genellikle ipekle döşeli küçük tüneller veya odacıklar şeklindedir.
• Avlanma Davranışı: Küçük böcekleri ve diğer omurgasızları avlarlar. Hızlı hareket edebilme yetenekleri, avlarını etkili bir şekilde yakalamalarına olanak tanır.
• Üreme: Üreme döngüsü diğer örümceklerinkine benzerdir. Dişiler, yumurtalarını genellikle bir ipek keseye sarar ve bu keseyi sığınaklarında korurlar.
• Habitat Tercihi: Bu tür, çeşitli kuru habitatlara adapte olabilen bir türdür. Özellikle kuru çayırlar, kayalık bozkırlar (rock steppes), fundalıklar (heathland) ve nemli yerler (çayırlar, sazlıklar) gibi alanlarda bulunur. Gün içinde taşların, ağaç kabuklarının veya yosunların altında gizlenirler. 2500 metreye kadar yüksek rakımlarda da kaydedilmiştir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Gnaphosa lugubris de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Gnaphosidae familyasının genel olarak insanlar için tıbbi önemi olmayan türleri içerdiği kabul edilir. Gnaphosa lugubris'in zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Isırık olasılığı düşüktür çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve tehdit altında hissetmedikçe ısırmazlar. Çeneleri insan derisini delebilecek kadar güçlü olsa da, zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Gnaphosidae familyasındaki diğer türler gibi, Gnaphosa lugubris de insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının kontrolünde önemli bir rol oynarlar. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir ve nadiren ciddi tıbbi müdahale gerektiren bir durum söz konusu olmaz. Bu örümcekler, biyoçeşitliliğin ve ekolojik dengenin önemli birer parçasıdır."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
• Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• araneae - Gnaphosa lugubris - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fiziksel özellikleri hakkında bilgi.
• Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/778/Gnaphosa_lugubris (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
• Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2133925 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunasını içeren güncel bir kaynak.
• Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Uludağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi: Bursa ili Karacabey ve Mustafakemalpaşa ilçeleri örümcek (Arachnida, Araneae) faunasının belirlenmesi üzerine yapılmış çalışma, Gnaphosa lugubris'in Türkiye'deki dağılımına dair bilgi içermektedir.
• Kaynağa Erişim: https://acikerisim.uludag.edu.tr/bitstreams/2761ba25-28f0-4d97-8ee2-418b92ef2ea9/download (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Tez Arşivi: İç Anadolu Bölgesi'nden Gnaphosa lugubris'in sitogenetik analizi üzerine yapılmış çalışma.
• Kaynağa Erişim: https://acikerisim.nevsehir.edu.tr/handle/20.500.11787/2359 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• https://www.inaturalist.org/photos/243421825