Eski Takım: Insectivora (Böcekçiller)

Bugün, memeliler sınıfında daha önce bir takım olarak kabul edilen Insectivora (Böcekçiller) hakkında bilgi vereceğiz. Bu terim, eskiden böcekler ve diğer küçük hayvanlarla beslenen memelileri tanımlamak için kullanılıyordu. Ancak, moleküler biyoloji ve filogenetikteki gelişmelerle birlikte, bu taksonomik terim artık eskimiş ve polifiletik (ortak bir atadan gelmeyen farklı grupları içeren) olarak kabul edilmektedir. Bilimsel sınıflandırmada daha hassas ve doğru ayrımlar yapılmıştır.

Günümüzde, eski Insectivora takımındaki türler başlıca iki ayrı takıma ayrılmıştır:

1. Eulipotyphla: Kirpiler, sivrifareler, köstebekler ve solenodonlar gibi türleri içerir.
2. Afrosoricida: Tenrekler ve altın köstebekler gibi türleri içerir.

Bu bilgi, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin araştırma kaynaklarına dayanmaktadır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum (Eski ve Yeni)

Geleneksel olarak Insectivora takımı, küçük boyutlu, genellikle gececil ve böcekçil memelileri barındırırdı. Ancak moleküler genetik analizler, bu grubun tek bir ortak atadan gelmediğini ve dolayısıyla bir taksonomik takım olarak geçerliliğini yitirdiğini göstermiştir.

• Eski Sınıflandırma:

Takım: Insectivora (Böcekçiller) Haeckel, 1866

İçerdiği familyalar arasında Soricidae (Sivrifaregiller), Talpidae (Köstebekgiller), Erinaceidae (Kirpigiller), Solenodontidae (Solenodongiller), Tenrecidae (Tenrekgiller) ve Chrysochloridae (Altın Köstebekgiller) bulunuyordu.

Yeni Sınıflandırma (Güncel Durum):

Üst Takım: Laurasiatheria (Placentalia'nın dört büyük grubundan biri) içinde yer alan Eulipotyphla takımı:

Familya: Erinaceidae (Kirpiler ve sıçan kirpiler)

Familya: Soricidae (Sivrifareler)

Familya: Talpidae (Köstebekler ve desmanlar)

Familya: Solenodontidae (Solenodonlar)

Üst Takım: Afrotheria (Afrika'ya özgü memelilerin bir grubu) içinde yer alan Afrosoricida takımı:

Familya: Tenrecidae (Tenrekler ve su sivrifareleri)

Familya: Chrysochloridae (Altın köstebekler)

Toplamda yaklaşık 350-390 yaşayan tür bu yeni takımlar altında sınıflandırılmıştır.

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Eski Insectivora takımı altında toplanan türler, Antarktika, Avustralya ve Güney Amerika'nın çoğunluğu hariç dünya genelinde yayılış gösterirlerdi. Bu canlılar, tropikal yağmur ormanlarından ılıman bataklıklara, sık ormanlardan açık alanlara, deniz seviyesindeki çöllere ve 4.500 metreye kadar olan dağ yamaçlarına kadar çok çeşitli habitatlarda yaşayabilirler.

• Eulipotyphla üyeleri: Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Afrika'da bulunurlar. Kirpiler daha çok karasal ve ormanlık/çalıklık alanlarda yaşarken, sivrifareler çok çeşitli karasal ve yarı suda yaşayan habitatlarda bulunur. Köstebekler ise tünel kazmaya adapte olmuşlardır ve genellikle yer altında yaşarlar.
• Afrosoricida üyeleri: Afrika ve Madagaskar'a özgüdürler.

2. Temel Fiziksel ve Morfolojik Özellikler

Eski Insectivora üyeleri, genellikle böcekçil beslenmeye ve küçük boyutlarına uygun ortak fiziksel özellikler gösterirler:

Boyut: Çoğu oldukça küçüktür. Dünyanın en küçük memelisi olarak bilinen Etrüsk sivrifaresi (Suncus etruscus), sadece 1.2-2.7 gram ağırlığında ve kuyruğu hariç 36-53 mm uzunluğundadır.

Ayaklar: Genellikle beş parmaklı (pentadactyl) ve her parmakta pençe bulunur. Çoğu tabanları üzerine basarak (plantigrade) yürür. Bazı türler (köstebekler gibi) kazmaya adapte olmuş, kürek benzeri ön ayaklara sahiptir.

Kafa ve Duyular: Başlarının ön kısımları genellikle sivri ve uzamıştır, bu da yiyecek arayışında toprağı veya diğer materyalleri karıştırmalarına yardımcı olur. Burun uçları kılsız ve dokunmaya duyarlı olabilir, bazı türlerde (örn. yıldız burunlu köstebek) Eimer organları adı verilen özel duyu reseptörleri bulunur.

Gözler: Genellikle küçüktür ve görme duyuları zayıftır, hatta bazı köstebeklerde kürk altında tamamen gizlenmiş olabilirler.

Kulaklar: Çoğunun dış kulakları (kulak kepçeleri) küçüktür, bazı türlerde (köstebekler gibi) hiç yoktur.

Koku ve İşitme: Koku alma ve işitme duyuları oldukça iyi gelişmiştir, bu da onların gece avlanmalarına ve çevreyi algılamalarına yardımcı olur.

Diş Yapısı: Böcekçil beslenmeye uygun olarak keskin ve sivri uçlu dişlere sahiptirler.

Metabolizma: Çok hızlı bir metabolizmaya sahiptirler, bu da sürekli yiyecek aramalarını gerektirir.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Böcekçiller olarak bilinen bu küçük memeliler, ekosistemlerimizin gizli kahramanlarıdır. Boyutlarına rağmen, böcek popülasyonlarını kontrol altında tutarak tarıma önemli katkılar sağlarlar ve besin zincirinin kritik bir halkasını oluştururlar. Toprak sağlığı için de vazgeçilmezdirler. Ne yazık ki, insanlar tarafından sıklıkla yanlış anlaşılan veya göz ardı edilen bu canlılar, habitat kaybı ve pestisit kullanımı gibi ciddi tehditlerle karşı karşıyadır. Onların korunması, genel biyoçeşitliliğin ve ekolojik dengenin sürdürülmesi için hayati öneme sahiptir."

3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi

Eski Insectivora takımının üyeleri (şimdiki Eulipotyphla ve Afrosoricida takımları), ekosistemlerde önemli roller oynarlar:

Böcek Popülasyonu Kontrolü: Adlarından da anlaşılacağı gibi, diyetlerinin büyük bir kısmını böcekler ve böcek larvaları oluşturur. Bu sayede, tarım zararlısı olabilecek böcek popülasyonlarını doğal yollarla kontrol altında tutarlar ve ekosistemdeki hassas dengeye katkıda bulunurlar.

Besin Zinciri Halkası: Yılanlar, baykuşlar, şahinler, sansarlar ve tilkiler gibi birçok yırtıcı hayvan için önemli bir besin kaynağıdırlar.

Toprak Sağlığı ve Havalandırma: Özellikle köstebekler gibi yer altında yaşayan türler, tünel kazarak toprağı havalandırır ve karıştırır, bu da toprak sağlığı ve suyun toprağa nüfuzu için faydalıdır.

Biyoindikatörler: Hassas habitatlarda yaşadıkları için, popülasyonlarının durumu çevresel değişikliklerin ve kirliliğin bir göstergesi olabilir.

4. İnsanlarla Etkileşim ve Koruma Durumu

Böcekçiller genellikle insanlardan uzak duran, utangaç hayvanlardır ve insanlar için doğrudan bir tehdit oluşturmazlar.

Yenilebilirlik / Zehirlilik: Böcekçiller genellikle insanlar tarafından yenilmezler. Bazı türlerin (örneğin bazı sivrifarelerin) tükürük bezlerinde zehir bulunur, ancak bu zehir genellikle avlarını etkilemek içindir ve insan için ölümcül değildir. Kendileri zehirli değildir. Vahşi hayvanlar oldukları için parazit taşıma ihtimalleri vardır.

Tarım Üzerindeki Etkileri: Böcek zararlılarıyla beslenmeleri nedeniyle tarım için oldukça faydalı canlılardır. Maalesef, halk arasında farelerle karıştırılıp zararlı zannedildikleri veya fareler için kullanılan zehirlerden etkilendikleri görülür.

Tehditler ve Koruma Durumu: Dünya genelinde düzinelerce böcekçil türü tehdit altındadır.

Habitat Kaybı ve Parçalanması: Ormanların tahrip edilmesi, tarım alanlarının genişlemesi ve kentsel gelişim, bu küçük memelilerin yaşam alanlarını yok etmektedir.

Pestisit Kullanımı: Tarımda kullanılan kimyasal böcek ilaçları, hem böcekçillerin besin kaynaklarını azaltmakta hem de doğrudan zehirlenmelerine neden olmaktadır.

Doğrudan İnsan Etkisi: Bazı bölgelerde yanlışlıkla veya bilerek öldürülebilirler. Evcil kedi ve köpekler de bu küçük hayvanlar için önemli bir avcı tehdidi oluşturur.

İklim Değişikliği: Habitatların değişmesi ve besin kaynaklarının etkilenmesi, böcekçil popülasyonları üzerinde dolaylı baskı yaratabilir.

IUCN Kırmızı Listesi'ne göre, birçok böcekçil türü farklı koruma kategorilerinde yer almaktadır:

Yaklaşık 36 tür "Kritik Derecede Tehlike Altında (Critically Endangered)"

Yaklaşık 45 tür "Tehlike Altında (Endangered)"

Yaklaşık 88 tür "Hassas (Vulnerable)" kategorisinde listelenmiştir.

Koruma çabaları, habitatların korunması, pestisit kullanımının azaltılması ve halkın bilinçlendirilmesi üzerine odaklanmaktadır.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

Animal Diversity Web (ADW): University of Michigan's Museum of Zoology.

GBIF (Global Biodiversity Information Facility): An international network and data infrastructure providing open access to biodiversity data.

IUCN Red List of Threatened Species: The global authority on the conservation status of species.

Wikipedia (English): Provides information on Insectivora and its reclassified orders (Eulipotyphla, Afrosoricida).

Britannica: Offers details on the obsolescence of the Insectivora order and its modern classification.

The Canadian Encyclopedia: Provides general information on insectivores and their characteristics.

JRank Articles - Insectivores: Insectivora: Covers habitat, physical characteristics, and conservation status.

Gamze CEYLAN - Mogan gölü