Trachemys scripta elegans
Trachemys scripta elegans – Kırmızı Yanaklı Su Kaplumbağası
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Testudines – Kaplumbağalar
Familya: Emydidae – Tatlısu kaplumbağaları
Cins: Trachemys
Tür: Trachemys scripta
Alt tür: Trachemys scripta elegans (Wied-Neuwied, 1839)
Latince Adın Anlamı
scripta, “yazılı” anlamındadır (kabuk üzerindeki çizgilere atıfta bulunur).
elegans, “zarif, şık” demektir; türün yanaklarındaki belirgin kırmızı bantlar bu adın kaynağıdır.
Tanım ve Morfoloji
Orta boylu, yarı sucul bir tatlısu kaplumbağasıdır. Karapaks (üst kabuk) uzunluğu genellikle 12–28 cm, dişilerde erkeklerden büyüktür.
Kabuk yeşilimsi olup zamanla koyulaşır. Üzerinde sarı-yeşil çizgiler bulunur.
En belirgin özelliği, başın her iki yanında bulunan parlak kırmızı yanak şeritleridir.
Plastron (alt kabuk) sarı renklidir ve genellikle koyu lekeler içerir.
Parmak araları perdeli ve güçlüdür. Erkeklerin tırnakları uzundur ve kur davranışında kullanılır.
Habitat ve Yayılım
Trachemys scripta elegans orijin olarak Kuzey Amerika (özellikle Mississippi havzası) kökenlidir.
Ancak evcil hayvan ticareti yoluyla dünyanın dört bir yanına yayılmış ve birçok bölgede istilacı tür haline gelmiştir.
Türkiye’de doğal yayılışı olmamakla birlikte, İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Antalya, Muğla, Sakarya gibi şehirlerde doğaya bırakılan bireyler sulak alanlarda gözlemlenmiştir.
Habitatlar: göl, gölet, baraj, yavaş akan dere, bataklık ve şehir parklarındaki yapay su havzaları.
Davranış ve Yaşam Döngüsü
Gündüzcül ve yarı sucul bir türdür. Güneşlenmeyi sever; genellikle taş, kütük veya platformlara çıkar.
Soğuk aylarda hibernasyona girebilir.
Suda çok iyi yüzer; tehdit durumunda hızla dalar.
Karasal hareketleri yavaştır ama kısa mesafede etkilidir.
Beslenme
Omnivordur (hepçil).
Besinleri:
– Gençken: etçil ağırlıklı (balık, kurbağa larvası, böcek, solucan)
– Erişkinlikte: bitkisel ağırlıklı (su bitkileri, algler, meyve parçaları)
– Ayrıca hazır kaplumbağa yemleriyle de beslenebilir.
Beslenme tercihi yaşa, mevsime ve su sıcaklığına göre değişir.
Üreme Bilgisi
Çiftleşme genellikle ilkbaharda (Mart–Mayıs) gerçekleşir.
Dişiler Mayıs–Temmuz aylarında kumlu veya yumuşak toprağa 5–20 yumurta bırakır.
Yumurtalar 60–90 günde çatlar. Yavrular doğduklarında 3–4 cm uzunluğundadır.
Uygun iklim koşullarında yılda birden fazla yumurtlama mümkündür.
İnsana Zararlılık Durumu
Zehirli değildir. Ancak ısırabilir; özellikle elle rahatsız edildiğinde refleksif savunma davranışı gösterebilir.
Salmonella bakterisi taşıyıcısı olabileceğinden el temasından sonra eller yıkanmalıdır.
Çocuklar ve evcil hayvanlarla temasta dikkatli olunmalıdır.
Ekolojik Rolü ve Tehdidi
Bu tür, doğal yayılış göstermediği bölgelerde istilacı olarak kabul edilir.
Yerel türlerle (özellikle Emys orbicularis) yuvalama alanı, besin ve güneşlenme platformu rekabeti yaşar.
Yerel türlerin popülasyonunu düşürür, yumurtalarını yer.
Ayrıca birçok sulak alandaki kurbağa, balık ve böcek popülasyonlarını da etkiler.
Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi
Laboratuvar ortamında sık kullanılan bir model organizmadır: büyüme fizyolojisi, stres tepkileri, bağışıklık sistemi, adaptasyon mekanizmaları üzerinde çalışmalarda yer alır.
Ayrıca küresel istilacı türler üzerine yapılan ekolojik modellemelerde önemli bir örnektir.
Türkiye’deki Durumu
Doğal tür değildir.
Doğaya bırakılan bireyler bazı sulak alanlarda kalıcı popülasyon oluşturmuş ve yerli Emys orbicularis ile rekabete girmiştir.
Bazı bölgelerde belediyeler ve doğa koruma birimleri tarafından kontrollü olarak toplanmaktadır.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Kırmızı yanaklı kaplumbağa doğaldır, Türkiye’de yaşar.”
- Gerçek: Bu tür Türkiye’ye dışarıdan getirilmiştir; doğada bulunması doğaya bırakılmasından kaynaklanır.
- Efsane: “Evde büyüyen birey doğada yaşayamaz.”
- Gerçek: Uygun iklimlerde doğada yaşayabilir ve hatta üreyebilir.
- Efsane: “Suda doğar, hiç karaya çıkmaz.”
- Gerçek: Suda yaşasa da dinlenmek, güneşlenmek ve yumurtlamak için karaya çıkar.
- Efsane: “Kırmızı yanaklı kaplumbağalar uzun yaşamaz.”
- Gerçek: Uygun koşullarda 30–40 yıl yaşayabilir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
– Wied-Neuwied, M. (1839). Beiträge zur Naturgeschichte von Brasilien
– Cadi, A., Joly, P. (2003). Impact of Trachemys scripta on native European turtles
– IUCN Invasive Species Database
– Reptile Database (2024)
– Baran, İ., Atatür, M.K. (1998). Türkiye Herpetofaunası
