Emydidae – Tatlı Su Kaplumbağaları Familyası: Sistematik, Morfolojik ve Ekolojik İnceleme

1. Genel Tanım

Emydidae, Testudines takımına bağlı, çoğunlukla tatlı sularda yaşayan, bazıları yarı karasal olan kaplumbağalardan oluşan bir familyadır. Bu familya, özellikle Kuzey Amerika’da yoğunlaşsa da, Avrupa ve Batı Asya’da da temsilcileri mevcuttur.

Türkiye’de 2 yerli tür, bu familyaya aittir:

• Emys orbicularis (Avrupa bataklık kaplumbağası)
• Mauremys rivulata (Çizgili tatlı su kaplumbağası)

2. Sistematik Konum

KategoriTanımAlemAnimaliaŞubeChordataSınıfReptiliaTakımTestudinesAlt TakımCryptodiraFamilyaEmydidae (Tatlı su türleri)

3. Coğrafi Yayılım

• Kuzey Amerika: Familyanın tür zenginliği en yüksek olduğu bölgedir.
• Avrupa: Özellikle Emys orbicularis yaygındır.
• Orta Doğu ve Türkiye: Mauremys rivulata, Doğu Akdeniz havzasına özgüdür.

4. Morfoloji ve Anatomik Özellikler

ÖzellikAçıklamaKabuk yapısıYassı veya oval; suda yüzmeye elverişliPlastronGenellikle büyük; bazı türlerde menteşeliBacaklarYüzgeçli ya da parmak arası perdeliBaşÇekilebilir; bazı türlerde kafada renkli çizgilerBoyutGenelde 12–30 cm arası; türden türe değişir

5. Türkiye’deki Emydidae Türleri

Emys orbicularis – Avrupa Bataklık Kaplumbağası

• Türkiye'nin birçok bölgesindeki göl, bataklık ve sulak alanlarda yaşar.
• Kabuk rengi koyudur, üzeri sarı beneklidir.
• Etçil–omnivor beslenme: omurgasızlar, balık yavruları, bitkiler.
• Nesli yerel olarak tehlikededir.

Mauremys rivulata – Çizgili Tatlı Su Kaplumbağası

• Ege ve Akdeniz bölgelerinde yaygındır.
• Kabuk daha açık renklidir; boyun ve başta belirgin sarı çizgiler bulunur.
• Etçil eğilimli omnivordur.
• İyi yüzücüdür, akıntılı suları da tercih edebilir.

6. Ekolojik Rol

• Sucul ekosistemlerde detritus tüketimi, balık populasyonlarının denetimi gibi işlevler üstlenir.
• Yumurtaları ve yavruları birçok tür için besin kaynağıdır.
• Bataklık ve gölet ekosistemlerinin sağlık göstergesi olarak kabul edilirler.

7. Tehditler ve Koruma Durumu

TehditEtkisiHabitat kaybıKurutulan sulak alanlar, gölet yok oluşuKirlilikTarımsal ilaçlar, evsel atıklarYol ölümleriÜreme göçleri sırasındaEgzotik türlerin salınmasıRekabet (örn. Trachemys scripta)Balıkçılık malzemelerinde boğulmaAğlara takılarak ölüm

Koruma Durumu

• Her iki tür de Bern Sözleşmesi ve Türkiye mevzuatı ile koruma altındadır.
• Emys orbicularis, IUCN tarafından “Neredeyse Tehdit Altında (NT)” olarak listelenmiştir.

8. Bilimsel ve Ekoturizm Önemi

• Emys orbicularis, Avrupa’nın en geniş yayılımlı yerli kaplumbağasıdır.
• Genetik çeşitlilik çalışmaları için model türdür.
• Yavaş büyüme ve uzun ömür nedeniyle iklim değişikliğine karşı hassastırlar.
• Doğal yaşam gözlemi ve ekoturizmde potansiyel türlerdendir.

Kaynakça

1. Fritz, U. et al. (2007). Checklist of Chelonians of the World
2. Baran, İ., Atatür, M.K. (1998). Türkiye Herpetofaunası
3. IUCN Red List (2024) – Emys orbicularis, Mauremys rivulata
4. WWF Türkiye Raporları
5. Rhodin, A. et al. (2021). Turtles of the World: Annotated Checklist