Mullus barbatus

Mullus barbatus: Barbunya Balığı (Kırmızı Barbunya)

Mullus barbatus, halk arasında yaygın olarak Barbunya Balığı veya Kırmızı Barbunya olarak bilinen, Mullus surmuletus (Tekir Balığı) ile birlikte Akdeniz, Karadeniz ve Doğu Atlantik Okyanusu'nun en önemli ticari balık türlerinden biridir. Latince ismindeki "barbatus" kelimesi, balığın çenesindeki bıyıkları ifade eden "sakallı" veya "bıyıklı" anlamına gelir.

Bu tür, genellikle Tekir Balığı ile karıştırılsa da, daha çok çamurlu ve kumlu zeminlerde yaşaması ve belirgin morfolojik farklarla ayrılması önemlidir.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıTürkçe Adı / AçıklamaÂlem (Kingdom)AnimaliaHayvanlarŞube (Phylum)ChordataKordalılarSınıf (Class)ActinopterygiiIşınsal YüzgeçlilerTakım (Order)PerciformesPerciformesAile (Family)MullidaeKeçibalıkları (Barbunlar)Cins (Genus)MullusTür (Species)M. barbatusAlttür (Subspecies)M. barbatus ponticus (Karadeniz ve Azak Denizi'nde)Yabancı AdıRed MulletTanımlayanLinnaeus, 1758Latince AnlamıMullus: Yunanca "barbunya" anlamına gelir. Barbatus: "Sakallı" veya "bıyıklı" anlamına gelir.

II. Morfolojik ve Fiziksel Özellikler

• Boyut ve Ağırlık: Maksimum 38 cm uzunluğa ulaşabilir, ancak yakalanan bireylerin yaygın boyu 20 cm civarındadır. (Kaynak: FishBase, FAO-ADRIAMED)
• Ayırt Edici Özellikler:

1. Bıyıklar (Barbel): Çenesinde, besin aramak için kullandığı bir çift uzun duyusal bıyık bulunur.
2. Renklenme: Sırtı daha koyu, genellikle üniform pembe veya kırmızımsı-turuncu, yanları sarımsı-pembe, karnı ise beyazdır.
3. Ayırt Edici Fark (Tekir Balığı'ndan): Mullus barbatus'un vücudunda Tekir Balığı'nda (M. surmuletus) bulunan uzunlamasına kırmızı ve kahverengi çizgiler yoktur. Ayrıca, ilk sırt yüzgecinde koyu lekeler bulunmaz ve baş profili M. surmuletus'a göre daha diktir (steep snout). (Kaynak: Wikipedia, FishBase)
4. Dişler: Üst çenesi dişsizdir, ancak damakta ve alt çenede dişler bulunur.

III. Habitat ve Ekoloji

• Dağılım: Doğu Atlantik (Norveç'ten Senegal'e kadar), Akdeniz ve Karadeniz'de yayılış gösterir.
• Habitat Tercihi: Demersal (dipte yaşayan) bir türdür.
• Derinlik: 10 metreden 328 metreye kadar bulunabilir, ancak genellikle çamurlu, kumlu veya çakıllı dip zeminlerinde, kıta sahanlığında yaşar. Genç bireyler bazen nehir ağızlarında kıyıya yakın sığ sulara (4-5 cm boydan sonra) iner. (Kaynak: Wikipedia, FAO-ADRIAMED)
• Bölgesel Fark: Özellikle Akdeniz'de, M. surmuletus (Tekir) kayalık ve sert zeminleri tercih ederken, M. barbatus (Barbunya) daha çok çamurlu (muddy) zeminlerde bulunur.
• Beslenme: Karnivor olup, bıyıklarını kullanarak çamur veya kum içinde gömülü avlarını tespit eder.
• Diyet Bileşenleri: Başlıca halkalı solucanlar (poliketler), çift kabuklu yumuşakçalar ve küçük kabuklular (krustaseler) ile beslenir. (Kaynak: Wikipedia)

IV. Üreme ve Yaşam Döngüsü

• Üreme Dönemi: Genellikle ilkbahar ve yaz aylarında ürer. Adriyatik Denizi'nde yumurtlama Nisan ve Mayıs aylarında 60−70 metre derinlikte gerçekleşir. (Kaynak: Wikipedia, FAO-ADRIAMED) Ege Denizi'nde yapılan çalışmalarda da üreme dönemi Mart-Eylül ayları arasına yayılabilmektedir.
• Eşeysel Olgunluk: Türün cinsel olgunluğa ulaşma boyu, yaşamın ilk yılında 10 ile 14 cm arasında değişir. Karadeniz'deki yavrular ilk yaşın sonunda, Marmara'da ise 1 veya 2 yaşında olgunlaşır. (Kaynak: Black Sea Study, FAO-ADRIAMED)
• Cinsiyet Oranı: Doğu Akdeniz'de (Adriyatik dahil) dişilerin sayıca daha fazla olduğu, Batı Akdeniz'de ise erkeklerin daha baskın olduğu görülür. (Kaynak: FAO-ADRIAMED)
• Yaşam Döngüsü: Yumurtalar ve larvalar yüzeyde pelajik olarak yaşar. Genç bireyler yaklaşık 5 cm boya ulaştıklarında dibe inerek kıyıya yakın sığ, kumlu bölgelerde demersal yaşama başlar.

V. Ticari Önemi ve Korunma Durumu

• Ticari Değer: Barbunya balığı, eti çok beğenilen ve besin değeri yüksek, ekonomik açıdan kritik bir türdür. Ticari balıkçılıkta dip trolü ve fanyalı ağlar başta olmak üzere çeşitli yöntemlerle avlanır. (Kaynak: Wikipedia, FishBase)
• Yasal Boy Sınırı: Türkiye Su Ürünleri Yönetmeliği'ne göre minimum avlanma boyu 13 cm'dir. (Kaynak: Black Sea Study) Ancak, özellikle Akdeniz'deki yoğun avcılık baskısı nedeniyle bazı bölgelerde aşırı avlanma belirtileri görülmekte ve yakalanan balıkların önemli bir kısmının cinsel olgunluğa ulaşmamış olduğu rapor edilmektedir.
• Zehirlilik: Mullus barbatus zehirli değildir ve ticari olarak önemli bir gıda kaynağıdır.
• Korunma Durumu (IUCN Red List): En Az Endişe Veren (Least Concern - LC) kategorisinde listelenmiştir. Geniş dağılım alanı ve derin sularda bulunma yeteneği bu sınıflandırmada etkili olmuştur. (Kaynak: IUCN Red List, FishBase)

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

(Bu bilgiler, FishBase, Wikipedia, FAO-ADRIAMED, Fishipedia ve Türkiye'de (Ege Denizi, Karadeniz) yapılan bilimsel balıkçılık biyolojisi araştırmalarından derlenmiştir.)