Upeneus pori
Upeneus pori, yaygın olarak Por'un Keçibalığı veya Kum Barbunu (Por's Goatfish, Sand Goatfish) olarak bilinen, Mullidae ailesine (Keçibalıkları veya Barbunlar) ait bir deniz balığı türüdür. Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz'e göç etmiş başarılı bir Lessepsiyen türdür.
Taksonomik Sınıflandırma ve İsim Geçmişi
SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıKum Barbunu, Por'un Keçibalığı"Kum Barbunu" daha çok balıkçılıkta kullanılır. "Por'un Keçibalığı" adı ise bilimsel adına atıfta bulunur.Güncel Bilimsel AdıUpeneus pori (Ben-Tuvia & Golani, 1989)Türün şu an kabul edilen geçerli adıdır.Eski Bilimsel AdıUpenoides (= Upeneus) tragulaBu tür, Akdeniz'de ilk kaydedildiğinde (1950, İskenderun), başlangıçta yaygın olarak Kızıldeniz'de bulunan Upeneus tragula ile yanlış tanımlanmıştır. 1989'da yapılan detaylı inceleme ile ayrı bir tür olduğu tespit edilmiştir.Latince AnlamıUpeneus: Bilinmiyor, ancak bir balık cinsi adıdır. Pori: Hidrobiyolog ve biyocoğrafyacı Profesör Francis Dov Por'un (1927-2014) Lessepsiyen göç alanındaki katkılarını onurlandırmak amacıyla verilmiştir.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Mullidae (Keçibalıkları / Barbunlar)Cins (Genus)Upeneus
Genel Özellikler ve Ekoloji
Fiziksel Özellikler:
- Boyut: Maksimum standart uzunluğu 19 cm'ye (genellikle 5−14 cm) ulaşabilen orta büyüklükte bir balıktır.
- Görünüm: Vücudu uzun ve orta derecede basıktır. Burnu yuvarlaktır.
- Ayırt Edici Özellikler:
- Bıyıklar (Barbel): Çenesinde, kumlu zeminlerde avını tespit etmek için kullandığı iki adet kısa, ince ve bağımsız hareket edebilen beyaz veya sarımsı bıyık bulunur.
- Renk: Sırtı ve yanları benekli kırmızımsı kahverengi olup, karın kısmı beyazdır. Canlı örneklerde soluk bir yan çizgi (lateral şerit) görülebilir. Gözünden dikey olarak geçen koyu kahverengi veya kırmızı bir bant bulunur.
- Kuyruk Yüzgeci: Derin bir şekilde çatallanmıştır ve tür için ayırt edici olan kırmızımsı kahverengi çubuklarla şeritlenmiştir. Üst lobda 3−7, alt lobun alt kısmında ise 4−5 koyu çubuk bulunur.
Habitat ve Dağılım:
- Doğal Dağılım: Batı Hint Okyanusu'na özgüdür. Doğal dağılımı Kızıldeniz'den Umman'ın güneyine ve Madagaskar'a kadar uzanır.
- Akdeniz'deki Durumu: Lessepsiyen göçmen türüdür. Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz'e girmiş ve ilk olarak 1950'de Türkiye'de İskenderun Körfezi'nde kaydedilmiştir. O zamandan beri Doğu Akdeniz'de (Levant) bol miktarda bulunmakta ve batıya doğru yayılımını sürdürmektedir. Tunus ve en son İtalya'da Sicilya Boğazı'na kadar ulaşmıştır, bu da türün Akdeniz'in batı havzasına doğru ilerlediğini göstermektedir.
- Yaşam Alanı: Tipik olarak 50 m derinliğe kadar olan kumlu, çakıllı ve çamurlu deniz tabanlarında (demersal) yaşar.
Davranış ve Beslenme:
- Beslenme: Tıpkı yerli barbun türleri gibi, bıyıklarını kullanarak kumun içine gömülü bentik omurgasızları, özellikle de kabukluları ve daha az oranda poliketleri (halkalı solucanlar) tespit edip yiyerek beslenir.
- Üreme: Akdeniz'de yumurtlama mevsimi genellikle Mart'tan Eylül'e kadar sürer. Yumurtalar ve larvalar planktoniktir.
Zehirlilik, Ticari Önem ve Etki
- Zehirlilik: Upeneus pori zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir tehdit oluşturmaz.
- Ticari Önem: Doğu Akdeniz'de, özellikle Türkiye ve Rodos gibi bölgelerde yerel balıkçılık sektörü için ticari açıdan önemli bir tür haline gelmiştir ve trol avcılığı ile avlanmaktadır.
- Ekolojik Etki: Yerli Akdeniz barbunları (Mullus barbatus ve Mullus surmuletus) ile aynı av (küçük bentik omurgasızlar) için potansiyel rekabete girmektedir. Akdeniz'deki yüksek yoğunluğu, yerli türlerin popülasyonları üzerinde yer değiştirme etkisi yaratabilir.
Araştırma ve Kaynaklar: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
(Bilgiler, Ichthyoloji, FishBase, IUCN MedMIS ve Lessepsiyen göçmen türler literatüründen derlenmiştir.)
