Oxyopidae

Oxyopidae – Zıplayan Avcı Örümcekler (Çalı Avcıları)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia
• Şube: Arthropoda
• Sınıf: Arachnida
• Takım: Araneae
• Alt takım: Araneomorphae
• Familya: Oxyopidae Thorell, 1870

Genel Özellikler

Oxyopidae familyası, aktif avlanan, atletik ve çevik örümceklerden oluşur. Çoğunlukla otlar, çalılar ve orman altı bitki örtüsünde yaşarlar. Ağ kurmazlar; avlarını doğrudan yakalarlar. Bacakları uzun, dikenli ve genellikle vücutla uyumlu kamuflaj renklerindedir (yeşil, sarımsı, kahverengi).

En ayırt edici özellikleri:

• Üçgen şekilde dizilmiş sekiz göz (ön tarafta altı, arkada iki göz)
• Vücut yapıları genellikle uzun ve narin, bazı türlerde belirgin renk desenleri
• Bacaklarda sık ve uzun dikenler (av yakalama ve savunmada işlevseldir)

Türkiye’deki Varlığı

Türkiye’de bu familyaya ait en yaygın cins Oxyopes’tir. Kaydedilen türler şunlardır:

• Oxyopes ramosus
• Oxyopes lineatus
• Oxyopes heterophthalmus

Bu türler Ege, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri'nde, özellikle çalılık, makilik ve tarım alanlarının kenarlarında görülür. Kuru ve sıcak ortamları tercih ederler.

Beslenme

Oxyopidae örümcekleri, küçük sinekler, yaprak bitleri, küçük arılar, tırtıllar ve diğer örümceklerle beslenir.

• Ağ kullanmazlar, bunun yerine avı görüp takip eder, aniden sıçrayarak yakalarlar.
• Bazı türler avlarını tıpkı yusufçuklar gibi havada yakalayabilir.

Bu davranışlar, onların gündüz aktif ve görsel avcı olduklarını gösterir.

Üreme Bilgisi

Dişiler, yumurtalarını ipeksi, yaprak altına tutturulmuş kokonlara yerleştirir. Bazı türlerde dişi, kokonun başında bekleyerek yavruları korur.

• Yumurtlama genellikle yaz başında olur.
• Yavrular birkaç hafta içinde çıkar, bazı türlerde anne kısa süre onlarla kalır.
• Erkekler dişiye yaklaşırken titreşimle veya dansla kur yapar; agresiflik nadiren görülür.

Zehir Yapısı ve İnsan İçin Tehlikesi

Oxyopidae türleri, avlarını etkisiz hâle getirecek kadar güçlü nörotoksik zehir üretir.

Ancak bu zehir:

• İnsanlar için tehlikeli değildir
• Isırık nadirdir; yalnızca sıkıştırıldıklarında ya da savunmada olabilir
• Isırık olursa lokal ve hafif belirtiler (kızarıklık, kaşıntı, hafif yanma) görülür
• Alerjik bireylerde reaksiyon daha belirgin olabilir ama tıbbi müdahale genellikle gerekmez

Ekolojik Rol

• Böcek kontrolünde doğal dengeleyici rol üstlenirler.
• Zararlı yaprak bitleri, tırtıllar ve sineklerle beslendikleri için tarımsal açıdan faydalı organizmalardır.
• Ağ kurmadıkları için bitkilere zarar vermez, aksine bitki sağlığını destekler.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Ağ kurmayan örümcek avlanamaz.
2. Gerçek: Oxyopidae, görsel avcıdır; ağ yerine hız ve çeviklikle avlanır.
3. Efsane: Zıplayan örümcekler saldırgandır.
4. Gerçek: Savunma amaçlı sıçrayabilirler ama insanlardan daima uzak dururlar.
5. Efsane: Bu türler bahçelerde tehlikelidir.
6. Gerçek: Bitkilere zarar vermezler; zararlıları avladıkları için oldukça faydalıdırlar.
7. Efsane: Oxyopidae ısırığı ölümcüldür.
8. Gerçek: Isırıkları nadirdir ve tıbbi olarak önemsizdir. Ağrısı sinek ısırığı kadar bile değildir.
9. Efsane: Türkiye’de bu örümcekler bulunmaz.
10. Gerçek: Özellikle Akdeniz ikliminin görüldüğü bölgelerde Oxyopes türleri yaygındır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• World Spider Catalog (2025), Natural History Museum Bern
• Foelix, R.F. (2011). Biology of Spiders
• Roberts, M.J. (1995). Spiders of Britain and Northern Europe
• Bayram, A. & Danışman, T. (Türkiye Oxyopidae kayıtları ve saha çalışmaları)
• Dippenaar-Schoeman, A.S. (1984). The African Lynx Spiders: A taxonomic revision of the family Oxyopidae in Africa