Palpimanidae

Palpimanidae – Güçlü Ayaklı Örümcekler

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf: Arachnida – Örümcekler
• Takım: Araneae – Örümcekgiller
• Alt Takım: Haplogynae
• Familya: Palpimanidae Thorell, 1870

Türkçe Adı:

Güçlü ayaklı örümcekler / Palpiman örümcekleri

Latince Adın Anlamı:

“Palpimanidae” adı, “palpus” (dokunma organı) ve “manus” (el) kelimelerinin birleşiminden gelir. Bu ad, örümceklerin güçlü ve kalın ön bacak yapısına atıfta bulunur.

Morfolojik Özellikler:

• Küçük ila orta boyutludur (3–10 mm).
• Gövde rengi çoğunlukla kırmızımsı kahverengi, siyah ya da koyu tonlardadır.
• Ön bacak çifti belirgin biçimde kalın, kuvvetli ve kıllarla kaplıdır.
• Karapaks yuvarlak ve parlaktır; abdomen kısa ve ovaldir.
• Çoğu tür 6 gözlüdür (3 çift hâlinde); bazı tropikal türlerde 8 göz bulunabilir.
• Pedipalp yapıları cinsiyet ayırtı için önemlidir; erkeklerde belirgindir.

Davranış ve Yaşam Alanı:

• Genellikle gece aktiftirler; gündüz taş, kabuk ve yaprak altlarında saklanırlar.
• Avcıdırlar, ağ kurmazlar.
• Özellikle diğer örümcekleri avlamakta uzmanlaşmışlardır (araneofaji).
• Avlarının ağlarına yakalanmazlar; bu da avlanma sırasında avantaj sağlar.

Türkiye’de Yayılış:

Palpimanus gibbulus türü Türkiye’de tespit edilmiş ve özellikle Akdeniz kuşağında (Antalya, Muğla) gözlemlenmiştir.

Türkiye faunasındaki yeri nadir ama belgelenmiştir.

Beslenme:

• Ana besin kaynağı: diğer örümceklerdir.
• Kalın ön bacaklarıyla avı sıkıca kavrar, çeneleriyle etkisiz hâle getirir.
• Ayrıca böcekler ve küçük omurgasızlarla da beslenebilir.
• Avı doğrudan yakalayıp sindirici enzimle sıvılaştırarak emer.

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

• Erkek, dişinin bulunduğu saklanma alanına yaklaşarak kur davranışı sergiler.
• Çiftleşmeden sonra dişi, yumurtalarını taş veya yaprak altlarına gizler.
• Yumurtalar ipekle sarılıp korunur.
• Yavrular doğumdan sonra kısa süre annenin yakınında kalır.
• Üreme genellikle ilkbahar sonu ve yaz başında gerçekleşir.

Ekolojik Rol:

• Diğer örümceklerin doğal yırtıcısı olarak örümcek popülasyon dengesinde önemli rol oynar.
• Özellikle ağ yapan örümcek türlerinin baskılanmasında etkili olabilir.
• Mikrohabitatlarda av–avcı ilişkilerini şekillendirir.

İnsana Zararlılık Durumu:

• İnsan için zararsızdır.
• Zehirleri sadece küçük avlara etki edecek şekilde evrimleşmiştir.
• Isırık davranışı savunma amaçlı nadiren gözlenir.
• Isırık gerçekleşse bile ağrı minimal, lokal kızarıklıkla sınırlıdır.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

• Zehir, proteolitik enzimlerden oluşur; avın dış iskeletini ve kas dokularını parçalayarak sindirir.
• İnsan cildine uygulandığında sistemik ya da nekrotik etki göstermez.
• Cilt temasıyla reaksiyon oluşturma riski son derece düşüktür.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

• Isırık yeri sabunlu su ile yıkanmalı.
• Gerekirse soğuk kompres uygulanabilir.
• Kaşıntı veya kızarıklık için antihistaminik krem yeterlidir.

2. Alerjik Reaksiyonlar:

• Nadirdir. Alerji öyküsü olanlarda gözlem önerilir.
• Sistemik belirtiler yoktur.

3. Takip ve Korunma:

• Bahçe işlerinde eldiven giyilmesi önerilir.
• Taş, ağaç kabuğu ve kütük çevresi kontrol edilmeli.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

1. Efsane: Büyük ön bacaklı örümcekler saldırgandır.
2. Gerçek: Palpimanidae örümcekleri oldukça pasif ve ürkektir.
3. Efsane: Diğer örümcekleri yemesi onu tehlikeli yapar.
4. Gerçek: Av stratejisi diğer örümcekler içindir; insanlara karşı hiçbir tehdit oluşturmaz.
5. Efsane: Türkiye’de yoktur.
6. Gerçek: Palpimanus gibbulus Türkiye’de kayıtlıdır; özellikle taş altlarında görülür.
7. Efsane: Isırıkları çok ağrılıdır.
8. Gerçek: İnsan ısırıkları ya hiç bildirilmemiştir ya da hafif etkili olup kısa sürelidir.
9. Efsane: Ev ortamlarında ürerler.
10. Gerçek: Doğal ortamı taş altı, ağaç kabuğu ve kuru yapraklardır; ev içi yayılım göstermezler.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
• Platnick, N.I. (2023). World Spider Catalog. AMNH.
• Dippenaar-Schoeman, A. S. & Jocqué, R. (1997). African Spiders: An Identification Manual.
• Türkiye Araknoloji Derneği (2022). "Türkiye Örümcek Türleri Veri Tabanı"
• Fotoğraf:Sergei Zonstein & Yuri M. Marusik - Zonstein & Marusik, 2013 : On Levymanus, a remarkable new spider genus from Israel,