Scytodidae

Scytodidae – Tüküren Örümcekler

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Arachnida – Örümcekler
Takım: Araneae – Örümcekgiller
Alt Takım: Haplogynae
Familya: Scytodidae Blackwall, 1864

Türkçe Adı:

Tüküren örümcekler

Latince Adın Anlamı:

“Scytodes” adı, muhtemelen Latince scyton (damar, akış) veya scytis (tükürmek, sıvı püskürtmek) köklerinden türetilmiştir. Bu ad, türlerin ağ + zehir içeren tükürük benzeri sıvıyı av üzerine püskürtme davranışına atıfta bulunur.

Morfolojik Özellikler:

Gövde ince yapılı, küçük-orta boyutludur (3–7 mm).
Karakteristik olarak kafatoraks şişkindir ve öne doğru genişler.
Abdomen büyük ve beneklidir, renk genellikle sarımsı krem zemin üzerine kahverengi noktalar şeklindedir.
6 göze sahiptir (8 gözlü çoğu örümceğin aksine), 3 çift olarak dizilmiştir.
Ayakları ince, uzun ve çengellidir.
Dişileri erkeklerden büyük yapıdadır.

Davranış ve Yaşam Alanı:

Gece aktif, gündüz pasif bir yapıya sahiptir.
Ev içi ve bina çevresi gibi insan yapımı ortamlarda yaygındır.
Doğal alanlarda taş altı, ağaç kabuğu ve yarıklarda bulunur.
Avını önce uzaktan izler, sonra ani bir hamleyle zehirli iplik karışımı tükürerek hareketsiz hale getirir.
Bu "tükürük", hem yapışkan iplikler hem de zehir içeren bir salgıdır.

Türkiye’de Yayılış:

Scytodes thoracica türü Türkiye'de yaygın şekilde görülür; özellikle Marmara, Ege ve Akdeniz bölgelerinde binaların içi ve dış ortamlarında rastlanır.

Beslenme:

Karasinekler, küçük böcekler, hamamböcekleri ve diğer örümceklerle beslenir.
Avını tükürerek hem yapışkan ağla sabitler, hem de zehirle felç eder.
Sonrasında yaklaşıp keliserlerini kullanarak sindirici enzimler enjekte eder.
Nadiren kendi türünü de avlayabilir (kanibalizm).

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

Dişiler yumurtalarını taşır; abdomen altına tutturulmuş bir ağ kapsülü içinde gezerler.
Yumurtalar 2–3 hafta içinde açılır.
Yavrular bir süre annenin gövdesinde veya çevresinde kalır.
Üreme genellikle ilkbahar ve yaz aylarında gerçekleşir.
Çiftleşme sonrasında erkek çoğunlukla hayatta kalır.

Ekolojik Rol:

Kapalı ortam böceklerini (hamamböceği, gümüşçün vs.) kontrol altında tutar.
Ekolojik olarak biyolojik haşere kontrol ajanı gibi çalışır.
Sessiz, gizli yaşam tarzları nedeniyle fark edilmeden yaşarlar.

İnsana Zararlılık Durumu:

İnsan için tehlikeli değildir.
Zehri avları etkisiz hale getirmek içindir; insanlar üzerinde klinik etki göstermez.
Nadiren ısırma vakaları bildirilmiştir; lokal ağrı dışında belirti yoktur.
Tükürüğü insanlar üzerinde etkili değildir; sadece av böcekleri üzerinde etkilidir.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

Zehirli iplik salgısı, protein bazlı enzimler ve hafif nörotoksinler içerir.
Yapışkan yapı nedeniyle avın kaçması engellenir.
Zehir bileşimi insanlar üzerinde ciddi etki yaratmaz.
Isırık zehrinde lokal ağrı, hafif şişlik görülebilir; sistemik etki beklenmez.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

Isırık bölgesi sabunlu suyla yıkanmalı.
Lokal şişlik varsa buz uygulanabilir.
Ağrı hafif düzeydedir; basit analjeziklerle kontrol edilebilir.

2. Alerjik Reaksiyon:

Alerjik bireylerde antihistaminik önerilebilir.
Solunum güçlüğü, döküntü gibi ciddi belirtiler görülürse sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır (çok nadirdir).

3. Enfeksiyon Önleme: