Sicariidae

Sicariidae – Kum Örümcekleri (Recluse Örümcekleri)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf: Arachnida – Örümcekler
• Takım: Araneae – Örümcekgiller
• Alt Takım: Haplogynae
• Familya: Sicariidae Keyserling, 1880

Türkçe Adı:

Kum örümcekleri / Yalnız örümcekler / Loxosceles örümcekleri

Latince Adın Anlamı:

“Sicariidae” adı, Latince sicarius (suikastçı, gizli katil) kelimesinden türetilmiştir. Bu ad, türlerin sessizce avlanma tarzı ve potansiyel tıbbi tehlikesine dikkat çeker.

🧬 Morfolojik Özellikler:

• Boyları 6–15 mm arasında değişir; bacak açıklığı daha geniştir.
• Renkleri genellikle açık kahverengi, bej veya gri tonlarındadır.
• En ayırt edici özellik: Baş kısmında bulunan 6 gözün, 3 çift hâlinde “U” şeklinde dizilmiş olmasıdır.
• Kafatoraks genellikle kalp şeklindedir.
• İnce ve uzun bacaklar sessiz hareket etmelerini sağlar.

Davranış ve Yaşam Alanı:

• Geceleri aktif, gündüzleri pasiftir.
• Kumlu, taşlık ve kuru bölgeleri tercih ederler.
• Ev içi alanlara girebilirler: dolap içi, ayakkabı, yatak altı gibi karanlık köşelere saklanabilirler.
• Isırma eğilimleri düşüktür; tehdit altında kaldıklarında kendilerini savunurlar.

Türkiye’de Yayılış:

Türkiye’de doğal olarak yayılış gösterdiğine dair kesin bir kayıt yoktur. Ancak Loxosceles rufescens gibi türler Akdeniz Havzası boyunca (İspanya, İtalya, Yunanistan) yayılmıştır ve ticari eşyalarla pasif taşınım yoluyla Türkiye'de de sınırlı olarak görülmüş olabilir.

Beslenme:

• Böcekler, karasinekler, küçük örümcekler ve akarlarla beslenirler.
• Sessizce yaklaşır, zehirli ısırıkla avını etkisiz hale getirir.
• Sindirici enzimlerle iç dokuları sıvılaştırarak emer.

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

• Dişi örümcekler yumurtalarını ördükleri ince ağ kapsüllerine bırakır.
• Yumurtalar birkaç hafta içinde açılır.
• Yavrular kısa süre sonra dağılır, avlanmaya başlar.
• Üreme ilkbahar ve yaz aylarında daha yoğundur.
• Erkekler çiftleşme sonrası genellikle ölür.

Ekolojik Rol:

• Doğal ortamda haşere kontrolünde etkilidirler.
• Mikrofauna dengesi ve omurgasız topluluklarında av–avcı dengesini sağlarlar.
• Ancak ev içi ortamlarda insan–örümcek karşılaşması risklidir.

İnsana Zararlılık Durumu:

• Tıbbi olarak tehlikeli familyalardan biridir.
• Isırıkları genellikle ağrısızdır; semptomlar saatler içinde gelişir.
• Zehirleri nekrotik lezyonlara neden olabilir; ciddi doku tahribatı yapabilir.
• Sistemik belirtiler: Ateş, halsizlik, bulantı, baş dönmesi, bazen hemolitik anemi veya böbrek hasarı (nadir).

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

• Sphingomyelinase D adlı enzim içerir: hücre zarı fosfolipidlerini parçalayıp doku nekrozuna neden olur.
• Zehir, hem lokal hücre yıkımına hem de bağışıklık sisteminin aşırı tepkisine yol açar.
• En sık görülen etki: dairesel kırmızı-siyah merkezli yara.
• İyileşme haftalar, bazen aylar sürebilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Anı:

• Isırık genellikle fark edilmez; ağrı saatler sonra başlar.
• Isırılan bölge sabunlu suyla yıkanmalı.
• Buz uygulanmamalı; kan akışı bozulmamalı.

2. Gözlem ve Erken Müdahale:

• Belirti başlarsa hemen sağlık kuruluşuna başvurulmalı.
• Yaranın ortası morarır, kenarları kızarırsa nekroz gelişebilir.

3. Hastane Tedavisi:

• Yaraya yönelik lokal bakım (debridman gerekebilir).
• Geniş spektrumlu antibiyotik (ikincil enfeksiyon için).
• Ağrı kesiciler, antihistaminikler.
• Ciddi vakalarda kortikosteroid ve doku onarıcı tedavi uygulanabilir.

4. Sistemik Belirti Varsa:

• Hemolitik belirti varsa destek tedavisi.
• Böbrek yetmezliği gelişirse hastaneye yatırma gerekebilir.

5. Koruyucu Önlemler:

• Ayakkabı, giysi giyilmeden silkelenmeli.
• Evde karanlık, nemsiz alanlar düzenli kontrol edilmeli.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

1. Efsane: Her kahverengi örümcek Loxosceles’tir.
2. Gerçek: Çok sayıda kahverengi örümcek vardır; hepsi zehirli değildir. Tanı sadece göz dizilimiyle yapılabilir.
3. Efsane: Isırık anında ağrı olur.
4. Gerçek: Isırık çoğunlukla ağrısızdır; ağrı saatler sonra başlar.
5. Efsane: Tüm Loxosceles ısırıkları doku çürümesine yol açar.
6. Gerçek: Çoğu vakada lezyon hafiftir; sadece azınlıkta ciddi nekroz görülür.
7. Efsane: Bu örümcekler insanları bilerek kovalar.
8. Gerçek: Utangaçtırlar ve ışık sevmezler; teması engellemek için kaçarlar.
9. Efsane: Türkiye’de yoktur, bu nedenle önlem gerekmez.
10. Gerçek: Loxosceles türleri dış ülkelerden taşınabilir ve nadiren de olsa kayıt alınmıştır. Dikkatli olunmalıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Vetter, R.S., Bush, S.P. (2002). “Clinical effects of Loxosceles spider bites”. JAMA Dermatology.
• Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
• Platnick, N.I. (2023). World Spider Catalog. AMNH.
• Türk Dermatoloji Derneği (2021). “Nekrotizan örümcek ısırıkları ve tedavi protokolü”.