Stalagtia thaleriana

Türkçe Adlandırma: Stalagtia thaleriana için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına atıfta bulunarak ve genel özelliklerine dayanarak "Thaler'in Kertenkele Örümceği" veya "Thaler'in Altı Gözlü Örümceği" gibi bir adlandırma kullanılabilir. Tür adı, Avusturyalı araknolog Konrad Thaler'e ithafen verilmiştir.

Stalagtia thaleriana, Dysderidae familyasına ait bir örümcek türüdür. Bu familya üyeleri genellikle "kertenkele örümcekleri" veya "altı gözlü örümcekler" olarak bilinir. Stalagtia thaleriana, ilk kez 2006 yılında Chatzaki & Arnedo tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır ve Türkiye örümcek faunası için yeni bir kayıt olarak 2009 yılında Kunt, Yağmur & Kürşat tarafından bildirilmiştir.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Stalagtia thaleriana'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Dysderidae
• Açıklama: Bu familya, "kertenkele örümcekleri" olarak bilinen, altı gözlü ve genellikle tünel benzeri yuvalarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): Stalagtia Kratochvíl, 1970
• Açıklama: Stalagtia cinsi, genellikle güneydoğu Avrupa ve Akdeniz bölgesinde dağılım gösteren, mağara veya yeraltı yaşamına adapte olmuş türleri içerir.
• Tür (Species): Stalagtia thaleriana Chatzaki & Arnedo, 2006
• Açıklama: Tür, 2006 yılında Maria Chatzaki ve Miquel A. Arnedo tarafından tanımlanmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Dysderidae
• Tip: Münzevi veya yeraltı yaşamına adapte olmuş bir örümcek türüdür.
• Coğrafi Dağılım: İlk olarak Yunanistan'ın Girit Adası'ndan kaydedilmiş, daha sonra Türkiye örümcek faunası için yeni bir kayıt olarak bildirilmiştir. Türkiye'deki örnekleme bölgeleri arasında çam ve meşe ormanları gibi habitatlar belirtilmiştir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta büyüklükte bir örümcektir. Erkek bireylerin prosoma (ön gövde) uzunluğu 1.9-2.4 mm, dişi bireylerin prosoma uzunluğu ise 2.1-2.7 mm arasında değişir.
• Renk: Karapaks (ön gövdenin sırt kabuğu) ve bacaklar turuncu ila açık kahverengi tonlardadır.
• Gözler: Dysderidae familyasının tipik bir özelliği olarak, Stalagtia thaleriana'nın altı gözü vardır. Bu gözler birbirine oldukça yakındır; ön median gözler (AME) 0.5 göz çapından daha az bir mesafede yer alır.
• Ayırt Edici Özellikler:Güçlü Keliserler: Avlarını yakalamak için özelleşmiş, öne doğru uzanan güçlü zehir dişleri (keliserler) bulunur. Promarjin (ön kenar) ve retromarjin (arka kenar) üzerinde ikişer diş bulunur.
• Altı Göz Düzeni: Familyanın temel ayırt edici özelliği olan altı göze sahiptir.
• Bacak Yapısı: Dördüncü koksada (kalça) bir dorsal diken bulunur, diğer koksalar dikensizdir. Üçüncü patellada bir veya iki dorsal diken bulunurken, diğer patellalar dikensizdir. Ön femurun prolateralinde (ön-yan) bir diken bulunurken, arka femurlarda, tibiyalarda ve metatarsuslarda çeşitli dikenler bulunur; diğer segmentler ise dikensizdir. Özellikle ön tibiyalarda ve metatarsuslarda ventral (karın) diken bulunmaz.
• Cinsel Organ Morfolojisi: Tür teşhisi için en güvenilir yöntem, erkeklerin palpal organlarının ve dişilerin epigynlerinin morfolojik özelliklerinin incelenmesidir.
• Erkek Palpi: Bulbus (erkek üreme organının ana kısmı) çok basittir. Embolus (zehir kanalı) uzun, ince ve ucu kanca şeklindedir. Kondüktör (embolusa eşlik eden yapı) ise embolusun tabanında küçük, diş benzeri bir apofize (çıkıntı) indirgenmiştir.
• Dişi Vulvası: Spermatekada küçük, omurgalı bir distal çıkıntıya sahiptir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Stalagtia thaleriana, genellikle ipekten yapılmış, tübüler (boru şeklinde) veya keselerden oluşan basit yuvalar inşa eder. Bu yuvalar toprak altında, taşların altında, kütüklerin altında veya kaya çatlaklarında bulunur. Yuva, örümceğin dinlenmesi, avını pusuya düşürmesi ve yumurta kesesini koruması için bir sığınak görevi görür. Ağ örmezler; yuvaları sadece bir sığınak görevi görür.
• Habitat Tercihi: Genellikle Akdeniz ve çevresinde dağılım gösteren Dysderidae familyası üyeleri gibi, taş altı, yaprak döküntüleri gibi toprakla bağlantılı, ılık ve nemli alanları tercih ederler. Türkiye'deki kayıtları çam ve meşe ormanlarını işaret etmektedir. Ekolojisi ve yaşam döngüsü hakkında detaylı bilgiler sınırlıdır, ancak Kasım ayında toplanmış olmaları, belirli bir aktivite dönemini gösterebilir.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvasında saklanır ve geceleri avlanmak için dışarı çıkar. Aktif bir avcıdır.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Dysderidae familyasının birçok üyesi gibi, ana avları genellikle izopodlar (tespih böcekleri)'dir. Güçlü keliserleri sayesinde tespih böceklerinin sert kabuklarını kolayca delebilirler. Aynı zamanda diğer küçük böcekler ve yumuşak vücutlu omurgasızlarla da beslenebilirler.
• Avlanma Tekniği: Avına gizlice yaklaşır, ardından güçlü keliserlerini kullanarak zehir enjekte eder ve avını hızla etkisiz hale getirir. Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, aktif olarak av ararlar ve avlarına doğrudan saldırırlar.
• Üreme: Dişiler yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar. Harpacteinae alt familyasında, palpal organın üreme dönemlerinde erkek bireyler arasında ölümcül bir silah olarak kullanıldığı bilinen bir olgudur.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Stalagtia thaleriana da zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Dysderidae familyasının zehirleri genellikle avı felç edici ve sindirici özelliklere sahiptir. Zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etkiye neden olmaz.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Stalagtia thaleriana'nın insanlara karşı tıbbi açıdan önemsiz veya çok düşük tıbbi öneme sahip olduğu kabul edilir. Agresif değillerdir ve sadece sıkıştırıldıklarında, tehdit altında hissettiklerinde (örneğin üzerine basıldığında veya kazara elle tutulduğunda) veya yuvaları rahatsız edildiğinde ısırabilirler. Isırık vakaları nadirdir ve tehlikeli olarak sınıflandırılmaz. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiği gibi, bu familyadaki türlerin "zehir bezi taşımakla birlikte zehirlerini insana zerk edebilecek yeterli donanıma sahip olmadıkları" ve "zehir miktarı çok küçük olacağından insan için tıbbi sorun yaratmayacağı" belirtilmiştir.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen diğer Dysderidae türlerinin (özellikle Dysdera crocata, "Tespih Böceği Avcısı") ısırıklarında olduğu gibi, Stalagtia thaleriana ısırığının da lokal ve hafif semptomlarla sınırlı olması beklenir:
• Isırık anında veya kısa süre sonra hafif ila orta şiddetli bir ağrı hissedilebilir (arı sokmasına veya iğne batmasına benzer bir ağrı olarak tanımlanabilir). Bu ağrı genellikle zehirin etkisinden ziyade, keliserlerin mekanik delinmesinden kaynaklanır.
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık, şişlik ve lokal iltihaplanma görülebilir.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (genel zehirlenme belirtileri, anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) veya nekroz bu tür örümceklerin ısırıklarında beklenmez ve bildirilmemiştir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Stalagtia thaleriana ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. araneae - Spiders of Europe: Avrupa'daki örümcek türleri hakkında detaylı bilgi ve görseller sunan bir veritabanı.
4. Kaynağa Erişim: araneae - Spiders of Europe. Stalagtia thaleriana. https://araneae.nmbe.ch/data/4297/Stalagtia_thaleriana (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. A new record for spider fauna of Turkey, Stalagtia thaleriana Chatzaki&Arnedo, 2006 (Araneae; Dysderidae) - DergiPark / ResearchGate: Stalagtia thaleriana'nın Türkiye örümcek faunası için yeni bir kayıt olarak bildirildiği orijinal yayın.
6. Kaynağa Erişim: Kunt, K. B., Yağmur, E. A., & Kürşat, A. (2009). A new record for spider fauna of Turkey, Stalagtia thaleriana Chatzaki&Arnedo, 2006 (Araneae; Dysderidae). Biological Diversity and Conservation, 2(2), 45-49. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1192406 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. Türkiye Yaban Hayatı (Dysderidae Familyası Sayfası): Stalagtia cinsinin ve Dysderidae familyasının Türkiye'deki varlığı ve genel özellikleri hakkında bilgi verir.
8. Kaynağa Erişim: Türkiye Yaban Hayatı. Dysderidae. https://turkiyeyabanhayati.org/species/detail/dysderidae (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
9. The Spiders of Turkey - Checklist of Turkish Spiders: Türkiye'deki örümcek türlerinin güncel listesi, Stalagtia thaleriana'nın Türkiye'deki varlığını ve dağılımını doğrular.
10. Kaynağa Erişim: Danışman, T., Kunt, K. B., Özkütük, R. S., & Coşar, İ. (2024). The checklist of the spiders of Turkey. Version 2024 [last updated 21 February 2024], online at http://www.spidersofturkey.info. (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
11. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
12. Kaynağa Erişim: GBIF. Stalagtia thaleriana. https://www.gbif.org/species/2139335 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
13. Taxonomic revision of the epigean representatives of the spider subfamily Harpacteinae (Araneae: Dysderidae) on the island of Crete | Zootaxa - Magnolia Press: Türün bilimsel olarak tanımlandığı orijinal makale. Kaynağa Erişim: Chatzaki, M., & Arnedo, M. A. (2006). Taxonomic revision of the epigean representatives of the spider subfamily Harpacteinae (Araneae: Dysderidae) on the island of Crete. Zootaxa, 1169(1), 1-32. https://mapress.com/zt/article/view/zootaxa.1169.1.1 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).