Zelotes boluensis

Zelotes boluensis, "Yer Örümcekleri" olarak bilinen Gnaphosidae familyasına ait küçük ila orta büyüklükte bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak hızlı hareket eden, gece avlanan ve ipeksi yuvalar veya sığınaklar inşa eden türleri barındırır. Zelotes cinsi, dünya genelinde yaygın olarak bulunan ve genellikle koyu renkli, karıncamsı görünümlü, aktif avcı örümceklerden oluşur.

Zelotes boluensis, Gnaphosidae familyasına ait zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 2005 yılında Türk araknolog Seyyar, Demir & Topçu tarafından tanımlanmıştır. Tür adı, tip örneğinin toplandığı Bolu iline atıfla verilmiştir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Zelotes boluensis'in bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Gnaphosidae Pocock, 1898 (Yer Örümcekleri)
• Cins (Genus): Zelotes Gistel, 1848
• Tür (Species): Zelotes boluensis Seyyar, Demir & Topçu, 2005

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Zelotes boluensis, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre bilinen dağılımı sadece Türkiye'yi kapsamaktadır. Bu tür, endemik bir tür olup, yalnızca Türkiye'de bulunduğu bilinmektedir. Tip örneği Bolu, Göynük'ten toplanmıştır.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve Türkiye'ye özgü bir türdür.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Zelotes boluensis küçük ila orta büyüklükte bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 5 ila 7 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 4 ila 6 mm arasındadır.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, genellikle koyu ve mat renklere sahiptir.
• Genel Görünüm: Vücut genellikle parlak olmayan, koyu kahverengi veya siyahımsı tonlardadır.
• Karapaks (Prosoma / Baş-Göğüs Kısmı): Koyu renkli, tekdüze ve mat bir görünüme sahiptir. Gözler tipik Gnaphosidae düzenindedir.
• Bacaklar: Vücut rengiyle uyumlu koyu renkte olup, genellikle halkasız ve güçlüdürler, hızlı koşmaya adapte olmuşlardır.
• Karın (Opisthosoma): Oval şekilli olup, genellikle desensiz veya çok hafif desenlidir. Ön örü memeleri (anterior spinnerets) silindirik ve belirgindir, bu da Gnaphosidae familyasının tipik bir özelliğidir.
• Ayırt Edici Özellikler: Kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle belirlenir. Bu genital yapılar, türü diğer Zelotes türlerinden ayıran temel özelliklerdir. Erkek pedipalpinde bulunan özel apofizler ve dişinin epigynesindeki median septumun şekli ve açıklığı ayırıcıdır.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Zelotes boluensis, sadece Türkiye'ye özgü endemik bir yer örümceği türüdür. Özellikle Bolu ve çevresindeki ormanlık ve açık habitatlarda yaşar. Genellikle koyu renkli, aktif avcı bir türdür ve geceleyin küçük böcekleri avlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir; ekosistemdeki böcek popülasyonlarının doğal dengesinde önemli bir rol oynarlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Zelotes boluensis, diğer Gnaphosidae üyeleri gibi aktif ve gececil avcılardır. Ağ örmezler; bunun yerine geceleyin aktif olarak avlarını arar ve kovalayarak yakalarlar. Gündüzleri genellikle taşların altında, düşen yaprakların arasında, kuru otların ve çalılıkların arasında veya ipekten sığınaklarda gizlenirler.
• Avlanma Davranışı: Küçük böcekleri ve diğer omurgasızları avlarlar. Hızlı hareket edebilme yetenekleri, avlarını etkili bir şekilde yakalamalarına olanak tanır.
• Üreme: Üreme döngüsü diğer örümceklerinkine benzerdir. Dişiler, yumurtalarını genellikle bir ipek keseye sarar ve bu keseyi sığınaklarında korurlar. Ergin bireylere genellikle ilkbahardan sonbahara kadar rastlanabilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, tip örneğinin toplandığı Bolu bölgesi göz önüne alındığında, genellikle ormanlık alanların kenarları, açık çayırlar ve taşlık alanlar gibi habitatları tercih eder. Türkiye'nin kuzeybatısındaki orman ekosistemlerinde bulunması muhtemeldir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Zelotes boluensis de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Gnaphosidae familyasının genel olarak insanlar için tıbbi önemi olmayan türleri içerdiği kabul edilir. Zelotes boluensis'in zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Isırık olasılığı düşüktür çünkü genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler ve tehdit altında hissetmedikçe ısırmazlar. Çeneleri insan derisini delebilecek kadar güçlü olsa da, zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etki yaratmaz. Bir ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Gnaphosidae familyasındaki diğer türler gibi, Zelotes boluensis de insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekosistemdeki böcek popülasyonlarının kontrolünde önemli bir rol oynarlar. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir ve nadiren ciddi tıbbi müdahale gerektiren bir durum söz konusu olmaz. Bu endemik örümcekler, Türkiye'nin biyoçeşitliliği için önemli bir değeri temsil ederler."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
• Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
• Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/5760233 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.
• Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
• Seyyar, O., Demir, H. & Topçu, A. (2005). Zelotes boluensis sp. n. (Araneae: Gnaphosidae) a new species from Turkey. Phytoparasitica 33: 504-508. (Türün orijinal tanımlandığı bilimsel makale).