Apterichtus caecus
Apterichtus caecus
Kör Kuyruksuz Yılanbalığı
(Latince anlamı: Apterichtus = “kanatsız balık”; caecus = “kör”)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Ophichthidae – Kuyrukla kazıcı yılanbalıkları
- Cins: Apterichtus
- Tür: Apterichtus caecus (Linnaeus, 1758)
Fiziksel Özellikler
- Vücut: İnce, silindirik ve yılanı andıran yapı
- Boy: Genellikle 40–60 cm; maksimum 70 cm’ye ulaşabilir
- Kuyruk: Sivri uçlu, yüzgeçsiz – kazıcı işlev görür
- Göz: Küçülmüş, zayıf görüşlü – yarı kördür
- Yüzgeçler: Dorsal ve anal yüzgeçler yoktur (cins adında belirtildiği gibi)
- Renk: Sarımsı–açık kahverengi ya da grimsi, beneksiz
- Deri: Pullu değildir, yumuşak ve kaygandır
Habitat ve Yayılım
- Benthik yaşam: Kum, çamur ve gevşek dip zeminlerine gömülür
- 10–300 metre arası derinlikte yaşar
- Doğu Atlantik: Portekiz, Kanarya Adaları, Batı Afrika
- Akdeniz: Özellikle batı ve orta kesimlerde yaygın
- Türkiye kıyılarında resmi kayıtlar az sayıdadır, ancak Doğu Akdeniz’de varlığı mümkündür
Beslenme
- Dip faunasıyla beslenir: Solucanlar, küçük kabuklular, yumuşakçalar
- Avlarını gömülü olduğu yerden ani baş hareketiyle yakalar
- Gece daha aktiftir, gündüz tamamen gömülü kalabilir
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Yumurta ile ürer
- Yavrular: Leptocephalus larva evresine sahiptir
- Larvalar pelajik ve saydam yapıdadır
- Büyüme süresi uzundur; erişkinliğe birkaç yılda ulaşır
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Kum zeminine gömülerek yaşar, sadece baş kısmı dışarda kalır
- Yüzme yerine sürünerek ilerler
- Sessiz, hareketsiz, tekil bireyler hâlinde yaşar
- Yerleşik bir türdür, göç davranışı göstermez
Ekolojik Rol
- Kum–çamur tabanlarının faunasına katkı sağlar
- Avcı olarak küçük dip canlılarını kontrol altında tutar
- Dip habitatının biyolojik çeşitliliğini artırıcı etkisi vardır
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana kesinlikle zararsızdır
- Savunma amacıyla ısırma refleksi zayıftır
- Avlanma sırasında dip ağına karışabilir, ancak ekonomik değeri yoktur
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Eski balıkçılar tarafından “kör solucan” olarak adlandırılmıştır
- Gözlerinin körelmiş olması, gömülü yaşam biçiminin evrimsel sonucudur
- “Apterichtus” cinsi, yüzgeçsiz yılanbalıkları olarak tanınır
- Doğal kamuflaj özelliği çok güçlüdür; kuma gömülüyken fark edilmesi zordur
Türkiye’deki Varlığı
- Türkiye denizlerinde doğrudan Apterichtus caecus gözlemi azdır
- Ancak Doğu Akdeniz kıyılarında (özellikle Mersin–İskenderun) benzer türlerle birlikte bulunma ihtimali çok yüksektir
- R/V araştırma taramalarında bu cinse ait bireyler örneklenmiştir
- Eski Türkçe kaynaklarda "kör yılan balığı" ya da "dip solucanı" olarak geçebilir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Görme yetisi olmadığından kör balık değildir.”
- Gerçek: Gözleri körelmiştir ve işlevsizdir; görme yetisi çok sınırlıdır.
- Efsane: “Deniz solucanı türüdür.”
- Gerçek: Gerçek bir balıktır; solucanlarla sadece şekil benzerliği vardır.
- Efsane: “Zehirli kuyruğu vardır.”
- Gerçek: Kuyruğu kazıma içindir, zehirli değildir.
- Efsane: “Tuzlu suda yaşayamaz.”
- Gerçek: Tamamen tuzlu su türüdür, genellikle sahil yakınında ve sığ bölgelerde yaşar.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Apterichtus caecus
- Nielsen, J.G. & Smith, D.G. (1996). Ophichthid eels of the World
- Bauchot, M.L. (1987). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
