Ophichthus rufus
Ophichthus rufus
Kırmızımsı Kazıcı Yılanbalığı
(Latince anlamı: Ophichthus = “yılan balığı”; rufus = “kızıl, kırmızımsı”)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Ophichthidae – Kuyrukla kazıcı yılanbalıkları
- Cins: Ophichthus
- Tür: Ophichthus rufus (Rafinesque, 1810)
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Uzun, silindirik, yılan benzeri yapı
- Boy: 40–100 cm, nadiren daha uzun
- Baş: Sivri uçlu, ileri uzanan burun
- Gözler: Orta büyüklükte ve işlevseldir
- Ağız: Geniş; keskin ama küçük dişlerle kaplı
- Renk: Sarımsı–kırmızımsı gövde, bazen koyu benekli
- Kuyruk: Sivri ve yüzgeçsiz; kazıma için özelleşmiştir
Habitat ve Yayılım
- Sığ kıyı sularında, özellikle kumlu–çamurlu deniz tabanlarında yaşar
- 10–300 m derinlikte gömülü yaşar
- Doğu Atlantik’te Akdeniz ve Ege’de yaygındır
- Türkiye kıyılarında oldukça yaygın ve belgelenmiş bir türdür
Beslenme
- Dip canlıları ile beslenir: Solucanlar, küçük kabuklular, bentik balıklar
- Genelde başı dışarıda kalarak pusu kurar
- Gece aktifleşir, gündüz tamamen gömülür
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Yumurta ile ürer
- Leptocephalus tipi pelajik larvalara sahiptir
- Larvalar şeffaf, yaprak benzeri ve uzun süre su sütununda kalır
- Erginliğe ulaştıklarında dip yaşamına geçerler
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Gömülerek yaşar, sadece baş kısmı dışarıda olur
- Tehdit altında hızla kuma kayar
- Sabit bölgeye bağlı yaşar; göç etmez
- Kumda hareketi için kuyruk ucunu kullanır
Ekolojik Rol
- Benthik (dip) avcı olarak kum ekosistemini düzenler
- Küçük omurgasız popülasyonlarını dengede tutar
- Kum tabakasının hava almasına yardımcı olur
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana kesinlikle zararsızdır
- Av sırasında ya da ağı kaldırıldığında dolanabilir
- Zehirli değildir, saldırgan davranış göstermez
- Ekonomik değeri düşüktür
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Balıkçılar arasında "kızıl kum yılanı" olarak bilinir
- Kıyıya yakın sularda da görülebilir; dalışlarda rastlanabilir
- Kuyruk yapısıyla hızlıca kuma gömülür; bu nedenle gözlemlemesi zordur
- Antik kaynaklarda “kum ejderi yavrusu” olarak tanımlanmıştır
Türkiye’deki Varlığı
- Ege ve Akdeniz kıyılarında yaygındır
- Mersin, İskenderun, Antalya, Marmaris, Ayvalık gibi bölgelerde bilimsel olarak kaydedilmiştir
- Trol avcılığı sırasında yan tür olarak çokça yakalanır
- Türkiye'deki yılanbalığı benzeri türler içinde en sık karşılaşılanlardan biridir
- Eski kaynaklarda Ophisurus rufus adıyla geçmiştir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Rengi kırmızı olduğu için zehirlidir.”
- Gerçek: Renk tonu çevresel kamuflaj içindir; zehirsizdir.
- Efsane: “İnsana saldırır veya sarılır.”
- Gerçek: Kendini savunmaz, insan teması durumunda kaçmayı tercih eder.
- Efsane: “Toprağa delik açıp mağara gibi yaşar.”
- Gerçek: Sadece geçici olarak kuma gömülür; yapı oluşturmaz.
- Efsane: “Kuyruğu kesilirse çoğalır.”
- Gerçek: Kuyruk kesilmesi ölümcül olabilir; rejenerasyon özelliği yoktur.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Ophichthus rufus
- Nielsen, J.G. & Smith, D.G. (1996). Ophichthid Eels of the World
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
- Bauchot, M.L. (1987). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
