Pisodonophis semicinctus
Pisodonophis semicinctus
Yarım Kuşaklı Kazıcı Yılanbalığı
(Latince anlamı: Pisodonophis = "balık–dişli yılan"; semicinctus = "yarı kuşaklı, yarım halka desenli")
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Ophichthidae – Kuyrukla kazıcı yılanbalıkları
- Cins: Pisodonophis
- Tür: Pisodonophis semicinctus (Richardson, 1848)
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Silindirik, kaslı ve çok uzun
- Boy: 60–120 cm, bazı bireyler 140 cm’ye ulaşabilir
- Baş: Sivri burunlu, ağzı hafifçe yukarı kıvrık
- Göz: Orta büyüklükte, başın üst tarafına yakın
- Renk: Açık kahverengi veya sarımsı zemin üzerinde koyu benekli ya da bantlı desenler
- Kuyruk: Sivri, yüzgeçsiz – güçlü kazıcı
- Deri: Pulsuz, kalın mukus tabakalı
Habitat ve Yayılım
- Kumlu, çamurlu kıyı zeminlerinde gömülerek yaşar
- 5–200 m derinlikte bulunur
- Doğu Atlantik: İspanya’dan Angola’ya kadar
- Akdeniz’in batısında yaygındır
- Türkiye sularında nadir; batı Akdeniz'den sınırlı kayıtlar vardır
Beslenme
- Ana besin: Kabuklular (özellikle yengeçler), küçük balıklar, poliket solucanlar
- Kazıyarak av arar; avını doğrudan yutar
- Gece aktiftir, gündüz gömülüdür
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Leptocephalus tipi larva üretir
- Larvalar saydam ve pelajiktir
- Kıyıya yakın sularda büyür, erişkinliğe ulaştıktan sonra dibe geçer
- Üreme dönemi ve yerleri henüz tam bilinmemektedir
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Genellikle yalnız yaşar
- Kum zeminine tamamen gömülerek kamuflaj sağlar
- Tehlike anında ani hareketle kuma kaybolur
- Çok nadiren yüzeye çıkar
Ekolojik Rol
- Dip faunasının orta düzey yırtıcısı
- Kum tabanında oksijenlenme ve sediman devinimine katkı
- Besin zincirinde hem avcı hem de av konumunda
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana zararsızdır
- Av sırasında oltaya veya ağa takıldığında kaçmaya çalışır
- Zehirli değildir
- Ticari önemi yoktur; yan tür olarak yakalanır
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Benekli desenleri nedeniyle bazı kıyı topluluklarında “gizli yılan” olarak anılmıştır
- Renk ve desenleri bulunduğu ortama göre değişiklik gösterebilir
- Kuyruk yapısıyla birkaç saniyede tamamen gömülme yeteneğine sahiptir
- Dalış yapanların en sık yanlışlıkla “deniz yılanı” sandığı türlerden biridir
Türkiye’deki Varlığı
- Türkiye sularında batı Akdeniz ve Ege kıyılarında potansiyel yayılım gösterir
- Gözlem kayıtları sınırlıdır; trol örneklerinde rastlanabilir
- En net kayıtlar Datça, Marmaris ve Kaş kıyılarında alınmıştır
- Eski kaynaklarda Pisoodonophis semicinctus olarak yanlış yazımı da mevcuttur
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Benekli yılan balıkları zehirlidir.”
- Gerçek: Bu tür zehirli değildir; desenleri sadece kamuflaj amaçlıdır.
- Efsane: “Deniz yılanı ile akrabadır.”
- Gerçek: Deniz yılanları sürüngendir; bu ise balıktır.
- Efsane: “Avını boğarak öldürür.”
- Gerçek: Yakaladığı avı doğrudan yutar; baskı uygulamaz.
- Efsane: “Kumdan çıkar çıkmaz saldırır.”
- Gerçek: Tehlike anında kaçmayı tercih eder; saldırgan davranmaz.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Pisodonophis semicinctus
- Nielsen, J.G. & Smith, D.G. (1996). Ophichthid Eels of the World
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
- Bauchot, M.L. (1987). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
