Ophisurus serpens
Ophisurus serpens
Gerçek Deniz Yılanbalığı
(Latince anlamı: Ophisurus = “yılan kuyruklu”; serpens = “sürünen, yılan gibi”)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia – Hayvanlar
- Şube: Chordata – Kordalılar
- Sınıf: Actinopterygii – Işın yüzgeçliler
- Takım: Anguilliformes – Yılanbalığımsılar
- Familya: Ophichthidae – Kuyrukla kazıcı yılanbalıkları
- Cins: Ophisurus
- Tür: Ophisurus serpens Linnaeus, 1758
Fiziksel Özellikler
- Vücut: Aşırı uzun ve yılanı andırır; ince ve kaslı yapı
- Boy: 100–150 cm (nadiren 200 cm’ye yaklaşabilir)
- Renk: Soluk sarımsı ya da açık gri, lekesiz
- Göz: Küçük ve başın üst kısmına yakın konumda
- Burun: Sivri ve uzunca; ağız geriye doğru uzanır
- Kuyruk: Çok uzun, ucu sivri, yüzgeçsiz
- Deri: Pulsuz, mukusla kaplı
Habitat ve Yayılım
- Sığ denizler ve orta derinlikte kum–çamur zeminlerde yaşar
- 10–200 m derinlik aralığında görülür
- Doğu Atlantik: İngiltere’den Angola’ya kadar
- Akdeniz ve Ege’de yaygındır
- Türkiye kıyılarında (Akdeniz, Ege, Marmara) belgelenmiştir
Beslenme
- Dip faunasına yönelik yırtıcıdır
- Küçük balıklar, yumuşakçalar, kabuklular ve çok ayaklıları avlar
- Hızlı boyun hareketiyle gömülüyken bile avını yakalayabilir
Üreme ve Yavru Gelişimi
- Yumurta ile ürer; üreme dönemleri bölgesel olarak değişir
- Larvalar: Leptocephalus tipi, uzun süre pelajik kalır
- Genç bireyler kıyıya yakın sularda gözlenebilir
- Erişkinliğe ulaşmaları birkaç yıl sürer
Davranış ve Yaşam Döngüsü
- Gün içinde genellikle tamamen gömülü kalır
- Sadece baş kısmı dışarıda kalır
- Tehlike anında hızla kuma girer veya zigzag hareketle uzaklaşır
- Yerel bireyler sabit bölgede kalıcı yaşar
Ekolojik Rol
- Benthik avcı olarak dip canlılarının popülasyon kontrolüne katkı sağlar
- Kum zeminlerinde hareket ederek sediman yapısını etkiler
- Çevresel örneklemelerde yılan benzeri tür çeşitliliğinin göstergesidir
İnsana Zararlılık Durumu
- Tamamen zararsızdır
- Ele alındığında kıvrılabilir ama saldırgan davranmaz
- Zehirli değildir
- Ticari balıkçılıkta hedef tür değildir; bazen trol ağlarına takılır
Kültürel/Tıbbi Notlar ve İlginç Bilgiler
- Eski denizciler tarafından “deniz yılanı” sanılmıştır
- Vücut uzunluğu nedeniyle “en uzun balıklardan biri” unvanı alır
- Yılan benzeri hareketiyle akvaryumlarda dikkat çeken türlerdendir (ancak doğada yakalanması nadirdir)
- Kuyruğunun kesilmesi ölümcül olabilir, rejenerasyon yeteneği yoktur
Türkiye’deki Varlığı
- Ege ve Akdeniz’de yaygın
- Marmara’da nadiren gözlenmiş, Karadeniz’de kaydı bulunmamıştır
- Mersin, İzmir, Bodrum, Antalya açıklarında bilimsel kayıtlar mevcuttur
- Türkiye'de en tanınan Ophichthidae türlerinden biridir
- Eski kaynaklarda Ophisurus serpens yazımı da kullanılmıştır
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- Efsane: “Gerçek deniz yılanıdır, sürüngendir.”
- Gerçek: Balık sınıfına aittir, sürüngen değildir.
- Efsane: “Zehirli kuyruğu vardır.”
- Gerçek: Kuyruğu zehirli değildir, sadece kazıma işlevlidir.
- Efsane: “Kıyıya çıkan bireyler felaket habercisidir.”
- Gerçek: Deniz akıntılarıyla kıyıya sürüklenen bireyler gözlenmiştir; efsanelerle ilgisi yoktur.
- Efsane: “Vücudunun her parçası yeniden canlanabilir.”
- Gerçek: Rejenerasyon yeteneği yoktur, parçalanırsa yaşamını sürdüremez.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar
- Froese, R. & Pauly, D. (2024). FishBase: Ophisurus serpens
- Nielsen, J.G. & Smith, D.G. (1996). Ophichthid Eels of the World
- Bilecenoğlu, M. et al. (2014). Türkiye Deniz Balıkları Rehberi
- Bauchot, M.L. (1987). Fishes of the North-eastern Atlantic and the Mediterranean
