Cercopis intermedia – Orta Tükürük Böceği / Orta Kurbağa Ağızlı Böcek

Cercopis intermedia, Hemiptera takımının Auchenorrhyncha alttakımı ve Cercopoidea üstfamilyasına ait, Cercopidae familyasında yer alan bir böcek türüdür. Halk arasında kesin bir Türkçe adı olmamakla birlikte, "Orta Tükürük Böceği" veya "Orta Kurbağa Ağızlı Böcek" olarak adlandırılabilir. Bu isimlendirme, onun Cercopis cinsi içindeki diğer türlerle (özellikle Cercopis vulnerata ve Cercopis sanguinolenta) olan benzerliği ve bazen bu türlerle karıştırılabilmesinden kaynaklanan "aracı" konumunu ifade edebilir. Tıpkı diğer tükürük böcekleri gibi, nimf evresi bitkiler üzerinde "tükürük" veya "köpük" olarak bilinen koruyucu bir madde içinde yaşar.

Cercopis intermedia erginleri genellikle parlak siyah zemin üzerine kırmızı desenlere sahiptir. Bu desenler, uyarıcı renklenmeyi (aposematizm) taklit ederek avcılara karşı bir savunma mekanizması sağlayabilir. Erginler 8-10 mm uzunluğunda olup, özellikle ön kanatlardaki kırmızı şeritler ve lekelerle ayırt edilirler. Bitki özsuyuyla beslenen bu böcekler, çeşitli otsu bitkiler ve çalılar üzerinde bulunurlar. Genel olarak tarım zararlısı olarak ciddi bir tehdit oluşturmasalar da, yoğun popülasyonlarda bitkilere zarar verebilirler ve bazı bitki patojenlerinin potansiyel vektörleri olabilirler.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklembacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarımkanatlılar (Gerçek Böcekler)
• Alttakım: Auchenorrhyncha
• İnfra Takım: Cicadomorpha
• Üstfamilya: Cercopoidea Leach, 1815
• Familya: Cercopidae Leach, 1815
• Cins: Cercopis Fabricius, 1775
• Tür: Cercopis intermedia Kirschbaum, 1868

Cercopis intermedia, Cercopis cinsi içinde yer alan ve Palearktik bölgede yayılış gösteren bir türdür. Bu cins içinde Cercopis vulnerata ve Cercopis sanguinolenta gibi benzer renklenme ve desenlere sahip başka türler de bulunmaktadır.

Morfolojik Özellikler

Cercopis intermedia'nın en belirgin morfolojik özellikleri, özellikle ergin evredeki renklenmesi ve vücut yapısıdır:

• Boyut: Erginler yaklaşık 8.2 ila 9.7 mm uzunluğundadır. Dişiler ve erkekler arasında belirgin bir boyut farkı genellikle yoktur.
• Erginler (İmagolar):Ana Renk: Vücudun ve ön kanatların ana rengi parlak siyahtır. Toraks (göğüs kısmı) her zaman tamamen siyahtır.
• Kırmızı Desenler: Ön kanatlarda (elytra) belirgin kırmızı desenler bulunur. Genellikle her kanatta iki adet kırmızı leke ve kanatların arka kısmına doğru uzanan bir kırmızı bant bulunur. Kırmızı renklenme bazen çok zayıf veya tamamen yok olabilir.
• Bacaklar: Bacaklar siyahtır, ancak diz (femur ile tibia arasındaki eklem) kısımları genellikle kırmızı renklidir. Bu özellik, Cercopis vulnerata (dizleri siyah olan) gibi benzer türlerden ayırt edilmesinde önemli bir ipucudur.
• Karın Bölgesi: Konneksivumun (karın segmentlerinin yan kenarları) ventral plakaları kırmızı renkte olup, üzerinde siyah lekeler bulunabilir.
• Baş: Yan görünüşte alın (frons), verteksin (başın tepe kısmı) ön kenarını aşar.
• Ağız Parçaları: Bitkilerin ksilem özsuyuyla beslenmek için özelleşmiş delici-emici bir hortuma (rostrum) sahiptirler.
• Nimfler (Yavrular):Nimfler, erginlere benzer ancak kanatsızdır ve genellikle daha soluk renktedir.
• En karakteristik özellikleri, kendilerini dış etkilerden (avcılar, kuruluk) korumak için bitki sapları üzerinde köpüklü bir madde ("tükürük") içinde yaşamalarıdır. Bu köpük beyaz renkli ve baloncukludur.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol

• Habitat: Cercopis intermedia, genellikle yarık açık veya açık habitatlarda bulunur. Ormanlık alanlar, orman kenarları, çayırlar, otlaklar, yol kenarları ve bahçeler gibi çeşitli alanlarda yaşarlar. Nemli ortamları tercih ederler.
• Beslenme: Hem nimfler hem de erginler, bitki özsuyuyla (ksilem) beslenirler. Bu beslenme alışkanlığı, onları tarım ve ormancılıkta potansiyel bir tehdit haline getirir.
• Nimfler: Toprak altında veya bitki köklerinin üzerinde, kendi ürettikleri köpük içinde gizlenerek yaşarlar ve çeşitli otsu bitkilerin köklerinden özsu emerler.
• Erginler: Otsu bitkiler, çimenler ve muhtemelen ağaçlar dahil olmak üzere geniş bir konukçu bitki yelpazesi üzerinde beslenirler.
• Ekolojik Rol:Besin Zinciri: Hem nimfler (köpük içinde) hem de erginler, kuşlar, örümcekler, yırtıcı böcekler ve parazitoidler gibi çeşitli avcılar için besin kaynağıdır. Kırmızı ve siyah renklenmeleri (aposematizm), avcılara zehirli veya tatsız olduklarına dair bir uyarı işareti olabilir.
• Bitki-Böcek Etkileşimleri: Yoğun popülasyonlarda bitkilerde doğrudan beslenme zararlarına (örn. büyüme geriliği) neden olabilirler.
• Hastalık Vektörlüğü: Cercopoidea familyasının diğer üyeleri gibi, Cercopis intermedia da bitki hastalıklarına neden olan patojenlerin (özellikle Xylella fastidiosa gibi bakteriler veya fitoplazmalar) potansiyel vektörü olabilir. Ksilem özsuyuyla beslenmeleri, bu tür patojenlerin bitkiden bitkiye yayılmasında rol oynayabilecekleri anlamına gelir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

• Davranış:Kamuflaj ve Savunma: Erginlerin parlak renkleri, avcılara karşı bir uyarı işlevi görür. Tehlike anında hızlıca sıçrama yeteneğine sahiptirler. Nimfler, kendilerini köpük içinde gizleyerek avcılardan ve çevresel streslerden (kuruluk, aşırı sıcaklık) korunurlar.
• Sıçrama: Erginler, çok etkili sıçrama yeteneklerine sahip arka bacakları sayesinde tehlikeden kolayca uzaklaşabilirler.
• Yaşam Döngüsü: Cercopis intermedia, eksik başkalaşım (hemimetabol) gösterir; yani yaşam döngüsü yumurta, nimf ve ergin evrelerinden oluşur. Pupa evresi yoktur.
• Yumurta: Dişiler yumurtalarını bitki saplarına veya toprağa bırakırlar. Yumurtalar genellikle kış mevsimini bu şekilde geçirir.
• Nimfler: Yumurtadan çıkan nimfler ilkbaharda ortaya çıkar ve bitki kökleri veya yer üstündeki saplar üzerinde karakteristik köpük kütlelerini oluşturarak beslenirler. Nimf gelişimi, birkaç hafta sürer ve bu süreçte birkaç kez deri değiştirirler.
• Erginler: Nimfler, son deri değişimlerini tamamlayarak Mayıs-Haziran aylarında kanatlı erginlere dönüşürler. Erginler genellikle yaz boyunca aktiftir, çiftleşir ve yumurtalarını bırakırlar.
• Nesil Sayısı: Genellikle yıl içinde tek bir nesil (univoltin) tamamlarlar. Erginler Nisan'dan Temmuz'a kadar gözlemlenebilir.

Dağılım

Cercopis intermedia, Palearktik bölgenin Akdeniz kuşağında yaygın bir dağılıma sahiptir. İber Yarımadası, Güney Fransa, İtalya ve Güneydoğu Avrupa'nın bazı ülkelerinden bilinmektedir.

• Türkiye'deki Varlığı ve Türler: Türkiye, Cercopis cinsinin ve genel olarak Cercopidae familyasının önemli türlerine ev sahipliği yapmaktadır. Cercopis intermedia'nın Türkiye faunası içinde de varlığı kaydedilmiştir. Özellikle Hatay gibi güney bölgelerde yapılan çalışmalarda Cercopis sanguinolenta ile olan morfolojik benzerlikleri ve taksonomik karışıklıklar nedeniyle ayırt edilmesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. Türkiye'nin çeşitli illerinden, özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinden kayıtları bulunmaktadır.

İnsanlar Üzerindeki Tehlikesi ve Tedavisi

Cercopis intermedia, genel olarak insanlar için doğrudan bir tehlike oluşturmaz. Zehirli değildir, ısırmaz veya sokmaz.

• Doğrudan Tehdit Yok:İnsanlarla fiziksel temasları zararsızdır. Nimflerin ürettiği köpük de insan cildinde herhangi bir tahrişe veya alerjik reaksiyona neden olmaz.
• Isırıkları veya sokmaları yoktur.
• Dolaylı Tehlikeler (Tarım):Tarım Zararlısı Potansiyeli: Bitki özsuyuyla beslenmeleri nedeniyle, yoğun popülasyonlarda tarım bitkilerinde doğrudan beslenme zararlarına (bitki büyüme geriliği, yaprak deformasyonu) neden olabilirler. Ancak, genellikle önemli birincil zararlı olarak kabul edilmezler ve geniş çaplı ürün kayıplarına yol açtıklarına dair yaygın raporlar yoktur.
• Hastalık Vektörlüğü Potansiyeli: Cercopoidea üstfamilyasının diğer üyeleri gibi, Cercopis intermedia da bitkisel hastalıklara neden olan patojenlerin (özellikle fitoplazmalar veya Xylella fastidiosa gibi bakteriler) potansiyel vektörü olabilir. Ksilemle beslenmeleri, bu tür patojenleri taşıma riski taşır. Henüz Cercopis intermedia'nın belirli bir hastalığın ana vektörü olduğuna dair kesin kanıtlar olmasa da, bu türün popülasyon yoğunluklarının izlenmesi ve potansiyel vektör rolünün araştırılması önemlidir.
• Tedavi Şekilleri:Cercopis intermedia ile temastan kaynaklanan herhangi bir tıbbi müdahale genellikle gerekmez. Bitkilerdeki zararlar ve hastalık yayılımı potansiyeli ise bitki koruma uzmanları tarafından uygun yöntemlerle (kültürel önlemler, biyolojik mücadele, kimyasal kontrol) yönetilmelidir.

Tıpta veya Başka Alanlarda Kullanım Bilgisi

Cercopis intermedia'nın, tıpta veya diğer endüstriyel alanlarda doğrudan ve yaygın bir kullanım alanı bulunmamaktadır.

Ancak, bilimsel araştırmalarda ve ekolojik çalışmalarda bazı öneme sahip olabilir:

• Biyoçeşitlilik ve Ekolojik Çalışmalar: Cercopis intermedia gibi türler, biyoçeşitlilik envanterleri, ekosistem sağlığı ve bitki-böcek etkileşimleri üzerine yapılan ekolojik araştırmalarda incelenir.
• Taksonomik Araştırmalar: Cercopis cinsi içindeki türlerin morfolojik benzerlikleri ve taksonomik ayrımı, böcek sistematiği alanında araştırmalara konu olmaktadır.
• Bitki Hastalığı Vektör Araştırmaları: Potansiyel olarak bitki patojenlerini taşıma riskleri nedeniyle, bu türün patojen taşıma yeteneği ve ekolojik rolü üzerine daha fazla araştırma yapılabilir. Bu, gelecekte bitki hastalıklarıyla mücadele stratejilerinin geliştirilmesine katkı sağlayabilir.

Özetle, Cercopis intermedia, doğrudan tıbbi veya endüstriyel kullanımları olmamasına rağmen, ekolojik süreçlerin anlaşılması ve potansiyel tarımsal ilişkileri açısından bilimsel ilgi çekmektedir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

• True Hoppers of the WP – Cercopis intermedia.
• Picture Insect – Cercopis intermedia.
• NCBI Taxonomy Browser – Cercopis intermedia.
• Wikipedia – Cercopis (cins hakkında genel bilgi).
• DergiPark – Cercopis sanguinolenta (Scopoli, 1763) (Hemiptera: Auchenorrhyncha: Cercopidae) dilemma and redescription of rare Cercopis Fabricius, 1775 species from Turkey.
• Evrim Ağacı – Tükürük böceği (Cercopis intermedia).