Hemiptera

Hemiptera – Yarım Kanatlılar Takımı

(Delici-emici ağız yapısına sahip, bitki, hayvan ya da mantar özsuyu ile beslenen geniş ve çeşitlilik açısından zengin bir böcek takımı.)

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Insecta – Böcekler
Takım: Hemiptera Linnaeus, 1758

Morfolojik Özellikler:

Kanatlar: Genellikle 2 çift; ön kanatlar bazı alt gruplarda bazal kısmı kalınlaşmış (örneğin Heteroptera'da), diğerlerinde tamamıyla zar yapılıdır.
Ağız Yapısı: Delici–emici tipte rostrum; başın önünden veya altından çıkar. Bitki özsuyu, hayvan kanı ya da mantar dokusunu emer.
Gözler: Bileşik gözler ve genellikle 2–3 ocelli bulunur.
Anten: Genellikle 4–10 segmentli, ipliksi veya topuzlu.
Bacaklar: Çoğu türde yürüme bacağı, bazı gruplarda sıçrayıcı (Auchenorrhyncha) veya tutunmaya uygun yapılar.

Gelişim Tipi:

Yarı başkalaşım (hemimetabolik):
Yumurta → Nimf (birkaç evre) → Ergin
Nimfler ergine benzer yapıda ancak kanatsız veya kanat tomurcukludur.

Alt Takımlar:

Heteroptera – Gerçek tahtakuruları

Ön kanatlar yarı sert, yarı zar yapıdadır.
Kara ve sucul türleri kapsar.
Örnek: Cimex lectularius, Pentatoma rufipes

Auchenorrhyncha – Sıçrayıcı yaprak zararlıları

Başın ön kısmından çıkan rostrum
Tümü fitofaj; çoğu ses üretir
Örnek: Cicadidae (ağustos böcekleri), Cercopidae

Sternorrhyncha – Sabit ve küçük türler

Rostrum başın altından çıkar
Koloni halinde yaşama eğiliminde
Örnek: Aphididae (yaprak bitleri), Coccidae (kabuklu bitler), Aleyrodidae (beyaz sinekler)

Ekolojik Rolleri:

RolAlt GrupAçıklamaFitofaj (bitki zararlısı)Sternorrhyncha, AuchenorrhynchaBitki özsuyu emer, tarımsal zararZoofaj (yırtıcı)HeteropteraBöcek avlayan yırtıcı türlerParazit (kan emici)Heteroptera (Cimicidae, Reduviidae)İnsan ve hayvanlarda parazitikVektörÖzellikle SternorrhynchaBitki virüslerini taşırlarSimbiyotik ilişkiAphididae + karıncalarKarşılıklı fayda ilişkisi

İnsana Zararlılık Durumu:

TürEtkiAçıklamaCimex lectulariusKan emiciTahtakurusu; gece aktiftir, kaşıntıya neden olurTriatoma spp.Parazit ve vektörÖpücük böceği; Chagas hastalığı taşıyabilirAphididaeTarım zararlısıBitki virüsü taşır, yaprakları deforme ederPentatomidaeTarımsal zarar + kötü kokuMeyve ve sebzede zarara yol açar

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale:

Tahtakurusu ısırığı:
Kaşınma, kızarıklık varsa antiseptik + antihistaminik krem
Yoğun enfestasyon durumunda yaşam alanı ilaçlanmalıdır
Öpücük böceği (Triatominae):
Isırık + dışkı yoluyla parazit bulaşır
Chagas hastalığı endemik bölgelerde risklidir
Tanı ve tedavi için serolojik test gerekir
Alerjik bireylerde:
Nadiren Hemiptera türlerine karşı alerjik kontakt dermatit gelişebilir

Latince Adın Anlamı:

Hemiptera: Hemi- = yarım + ptera = kanat → “Yarım kanatlılar”
Bu ad, Heteroptera alt grubundaki ön kanadın bazal kısmının kalınlaşmış olmasından gelir.

İlginç Bilgiler:

Yaprak bitleri eşeysiz olarak doğrudan canlı yavru doğurabilir (vivipar + partenogenez)
Bazı Cercopidae türleri (tükürük böcekleri), larva döneminde tükürük köpüğü içinde yaşar
Pentatomidae türleri tehdit altında savunma kokusu salar
Ağustos böcekleri, hayvanlar aleminin en yüksek sesini çıkaran böcekler arasındadır
Triatominae, gece yüz bölgesine yönelir → “öpücük böceği” adı buradan gelir

Türkiye’de Yaygın Türlerden Bazıları:

TürAileEkolojik RolCimex lectulariusCimicidaeİnsan kanı emerPalomena prasinaPentatomidaeSebze ve meyve zararlısıMetcalfa pruinosaFlatidaeİstilacı tür; meyve ağaçlarına zarar verirAphis fabaeAphididaeSiyah yaprak biti; virüs vektörüEmpoasca decipiensCicadellidaeTarımsal bitkilere zarar verir