Cyrtocoridae

Cyrtocoridae – Kambur Kalkan Böcekleri / Tropikal Kalkan Böcekleri (Latince: Cyrtocoridae, cins ismi Cyrtocoris'ten gelir; Yunanca "kyrtos" = kambur, bükülmüş ve "coris" = böcek anlamına gelir; böceğin belirgin kambur sırt yapısına atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Pentatomoidea
• Familya: Cyrtocoridae Distant, 1880 (Bazı güncel sınıflandırmalarda Pentatomidae familyasının Cyrtocorinae alt familyası olarak da kabul edilir.)

Bilgi Notu: Cyrtocoridae, Pentatomoidea üstfamilyasına ait küçük bir familyadır. Bazı taksonomik çalışmalarda, özellikle son dönem filogenetik analizlerde, Pentatomidae familyasının Cyrtocorinae alt familyası olarak ele alınmaktadır. Ancak, tarihsel olarak ve bazı sistemlerde ayrı bir familya olarak da kabul edilmektedir. Bu bilgiler, Cyrtocoridae'nin genel özelliklerini hem ayrı bir familya hem de Pentatomidae içinde bir alt familya olarak ele alarak sunulmuştur.

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Orta büyüklükte böceklerdir, genellikle 9-18 mm uzunluğundadırlar. Vücutları oval ve belirgin şekilde kambur (humpbacked) bir sırt yapısına sahiptir, bu da onlara adını verir.
• Baş: Genellikle küçüktür ve üçgenimsi bir yapıya sahiptir. Bileşik gözler belirgin olup, ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Genellikle 4 veya 5 segmentlidir ve nispeten incedir.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten uzundur ve bitki öz suyu emmeye adapte olmuştur. Genellikle karın (abdomen) üçüncü sternitine kadar uzanır.
• Gövde: Genellikle donuk kahverengi, grimsi veya siyah tonlardadır. Bazı türlerde sarı, turuncu veya kırmızı lekeler veya desenler bulunabilir. Vücut yüzeyi mat veya hafifçe parlak olabilir. Scutellum (kalkan) küçüktür ve pronotumun (ön göğüs) belirgin şekilde arkaya doğru uzanmış ve kamburlaşmış yapısı nedeniyle genellikle göze batmaz.
• Kanatlar: Kanatlar genellikle tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin membranöz (zarsı) kısımlara sahiptir.
• Bacaklar: Nispeten güçlüdür. Tarsi (ayak bilekleri) 3 segmentlidir.
• Diğer Özellikler: Karın (abdomen) geniş ve genellikle geniş bir connexivum'a (karın yan kenarı) sahiptir, bu da vücudun kambur yapısını destekler.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Esas olarak Neotropikal bölgede (Orta ve Güney Amerika), özellikle tropikal ve subtropikal ormanlık alanlarda bulunurlar. Ağaçlarda, çalılıklarda ve otsu bitkiler üzerinde yaşarlar.
• Ekolojik Rol: Fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Özellikle bazı meyve ağaçları ve baklagiller de dahil olmak üzere çeşitli bitkilerin öz suyuyla beslenirler. Bazı türler, bölgesel olarak, özellikle fasulye (cowpea) gibi baklagil ürünlerinde zararlı olabilirler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Konakçı bitkilerinin, özellikle de gelişmekte olan tohum ve meyvelerinin öz suyunu emerek beslenirler. Bu emgi, bitkide gelişim bozukluklarına veya ürün kaybına neden olabilir.
• Aktivite: Genellikle gündüz aktiftirler. Rahatsız edildiklerinde uçarak kaçar veya yere düşerek ölü taklidi yapabilirler. Diğer kalkan böcekleri gibi, rahatsız edildiklerinde metatorasik koku bezlerinden kötü kokulu sıvılar salgılayarak yırtıcıları uzaklaştırabilirler. Bu savunma mekanizması, insanlara dokunduklarında da kokulu bir iz bırakmalarına neden olur.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını genellikle konakçı bitkinin yapraklarının alt yüzeyine veya gövdesine bırakır. Bazı gözlemler, yumurtaların mantarların içinde veya termit galerilerindeki yumuşak odunlara kısmen gömülü olarak bırakılabileceğini belirtmektedir. Bir dişi 14-45 yumurta bırakabilir.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Yumurtadan çıkan nimfler, erginlere benzer ancak kanatsızdır ve genellikle daha küçüktür. Nimfler de bitki öz suyu ile beslenirler ve erginlerle aynı habitatı paylaşırlar.
• Dağılım: Tamamen Neotropikal bölgeye özgüdür. Meksika'dan Arjantin'e kadar geniş bir alanda yayılış gösterirler. Familya içinde yaklaşık 6 cins ve az sayıda tanımlanmış türü bulunmaktadır. En bilinen cinslerden biri Cyrtocoris'tir.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Cyrtocoridae familyasının veya Cyrtocorinae alt familyasının Türkiye'de doğal olarak bulunan herhangi bir tür kaydı bulunmamaktadır. Familyanın yayılış alanı tamamen Neotropikal bölge ile sınırlıdır. Bu nedenle Türkiye'de bulunma ihtimali sıfıra yakındır.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan ısırma veya sokma yoluyla bir zararı yoktur. Zehirli değildirler. Savunma amaçlı salgıladıkları kötü kokulu sıvılar rahatsız edici olabilir ancak sağlık açısından tehlike oluşturmaz.
• Tarımsal açıdan, özellikle Neotropikal bölgedeki bazı tarım ürünleri (örn. fasulye) üzerinde zararlı olabilen türler barındırır. Emgi zararları, meyve veya tohum gelişimini olumsuz etkileyerek ürün kaybına yol açabilir. Ancak genel olarak, dünya genelinde büyük bir ekonomik zararlı grubu olarak kabul edilmezler.

Latince Adının Anlamı:

• "Cyrtocoridae", familyanın tip cinsi olan Cyrtocoris'ten gelir. Yunanca "kyrtos" (κυρτός) = kambur, bükülmüş veya şişkin ve "coris" (κόρις) = böcek kelimelerinin birleşimiyle türetilmiştir. Bu isim, böceğin pronotumunun geriye doğru uzanarak belirgin bir kambur veya şişkin bir görünüme sahip olmasına atıfta bulunur, bu da familyanın en karakteristik morfolojik özelliğidir.

İlginç Bilgiler:

• Kambur sırt yapıları, onları diğer kalkan böceklerinden kolayca ayırt eden eşsiz bir özelliktir. Bu yapı, hem kamuflaja yardımcı olabilir hem de avcılara karşı bir caydırıcı görevi görebilir.
• Taksonomik konumları, Pentatomoidea içinde hala tartışılan bir konudur. Bazı araştırmacılar onları ayrı bir familya olarak ele alırken, diğerleri Pentatomidae içinde Cyrtocorinae alt familyası olarak konumlandırmayı tercih etmektedir. Bu durum, filogenetik çalışmaların karmaşıklığını göstermektedir.
• Hakkında yapılan araştırmalar, morfolojik tanımlamalara ve taksonomik revizyonlara odaklanmıştır; biyolojileri ve davranışları hakkında detaylı bilgiler hala sınırlıdır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Tüm kalkan böcekleri aynı boyutta ve şekilde olur.
• Gerçek: Cyrtocoridae, Pentatomoidea içindeki kalkan böceklerinin morfolojik çeşitliliğine, özellikle de belirgin kambur sırt yapılarıyla farklılaştıklarına iyi bir örnektir.
• Efsane 2: Bütün böcekler zararlıdır.
• Gerçek: Cyrtocoridae üyeleri bitki öz suyuyla beslenir ve bazıları bölgesel olarak zararlı olabilirken, insanlara doğrudan fiziksel zarar vermezler.
• Efsane 3: Tropikal bölgelerdeki böcekler her zaman insanlara tehlikelidir.
• Gerçek: Cyrtocoridae, tropikal bir familya olmasına rağmen, zehirli değildir ve insanlara doğrudan bir tehdit oluşturmaz. Savunma mekanizmaları kötü kokulu salgılarla sınırlıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Distant, W.L. (1880). Insecta. Rhynchota. Hemiptera-Heteroptera. Vol. I. Biologia Centrali-Americana.
• Grazia, J., Campos, L.A., & Becker, M. (2000). Revision of Cataulax Spinola, with Architas Distant as a new synonym (Heteroptera, Pentatomidae, Discocephalinae). Revista Brasileira de Entomologia, 44(4), 165-177. (Bu ve benzeri yayınlar, Cyrtocorinae'nin Pentatomidae içindeki yerini tartışır.)
• Packauskas, R.J. & Schaefer, C.W. (1998). A review of the higher classification of the Pentatomoidea (Hemiptera: Heteroptera). Journal of the New York Entomological Society, 106(2), 53-93.
• Grazia, J. & Schwertner, C.F. (2008). Pentatomidae e Cyrtocoridae. Biodiversidad de Artrópodos Argentinos, Vol. 2 (ed. Claps, L.E., Debandi, G., & Roig-Juñent, S.), pp. 223-234. Sociedad Entomológica Argentina, Mendoza.
• Panizzi, A.R. (2015). True Bugs (Heteroptera) of the Neotropics. Springer. (Cyrtocoridae hakkında genel bilgi içerebilir.)
• GBIF.org – Cyrtocoridae family records (veya Pentatomidae, Cyrtocorinae altında kayıtlar).