Dysdera asiatica

Dysdera asiatica: Detaylı Bilgiler

Türkçe Adlandırma: Dysdera asiatica için yaygın olarak kabul görmüş spesifik bir Türkçe isim bulunmamaktadır. Ancak, familyasına ve coğrafi yayılışına atıfta bulunarak "Asya Kertenkele Örümceği" veya "Asya Altı Gözlü Örümcek" gibi bir adlandırma kullanılabilir. "Asiatica" tür adı, örümceğin Asya kıtasındaki yayılışına işaret eder.

Dysdera asiatica, Dysderidae familyasına ait, Asya'nın batı ve orta bölgelerinde (Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan gibi Orta Asya ülkeleri ve Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi) yayılış gösteren bir örümcek türüdür. Bu familya üyeleri genellikle "kertenkele örümcekleri" veya "altı gözlü örümcekler" olarak bilinir. İlk kez 1878 yılında Tamerlan Thorell tarafından bilim dünyasına tanımlanmıştır. Türkiye'de doğrudan bir kaydı olmamakla birlikte, coğrafi yakınlık ve cinsin yayılışı göz önüne alındığında çevresel bölgelerde bulunması olasıdır.

Detaylı Özellikler ve Taksonomik Konumu

Taksonomik Sınıflandırma

Dysdera asiatica'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Infra Takım (Infraorder): Araneomorphae (Gerçek Örümcekler)
• Familya (Family): Dysderidae
• Açıklama: Bu familya, "kertenkele örümcekleri" olarak bilinen, altı gözlü ve genellikle tünel benzeri yuvalarda yaşayan örümcekleri içerir.
• Cins (Genus): DysderaAçıklama: Dysdera cinsi, Dysderidae familyasının en geniş ve yaygın cinslerinden biridir. Avrupa, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Asya'da çok sayıda türü bulunur.
• Tür (Species): Dysdera asiatica Thorell, 1878
• Açıklama: Tür, 1878 yılında İsveçli araknolog Tamerlan Thorell tarafından tanımlanmıştır.

Genel Bilgiler

• Familya: Dysderidae
• Tip: Münzevi veya yeraltı yaşamına adapte olmuş bir örümcek türüdür.
• Coğrafi Dağılım: Orta Asya'da (Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan) ve Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde kaydedilmiştir. Türkiye'de doğrudan bir kaydı bulunmamaktadır.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Orta büyüklükte bir örümcektir. Genel olarak Dysderidae familyası üyeleri gibi silindirik ve sağlam yapılıdır. Vücut uzunlukları genellikle diğer Dysdera türlerine benzer şekilde 7 ila 15 mm arasında değişebilir.
• Renk: Karapaks (sırt kabuğu) ve bacaklar genellikle parlak kırmızımsı kahverengi veya turuncuya yakın bir tondadır. Abdomen (karın) ise daha soluk, genellikle grimsi, krem rengi veya açık kahverengi olup, desensizdir ve belirgin tüylerden yoksundur.
• Gözler: Dysderidae familyasının tipik bir özelliği olarak, Dysdera asiatica'nın altı gözü vardır. Bu gözler, başın ön kısmında, genellikle dar bir üçgen veya dairesel bir düzende, üç çift halinde (2-2-2) konumlanmıştır.
• Ayırt Edici Özellikler:Güçlü Keliserler: Avlarını yakalamak ve özellikle tespih böceklerinin sert kabuklarını delmek için özelleşmiş, öne doğru uzanan büyük ve güçlü zehir dişleri (keliserler) bulunur. Bu keliserler, diğer örümcek türlerine göre oldukça iridir.
• Altı Göz Düzeni: Diğer birçok örümcekten farklı olarak altı göze sahip olması, Dysderidae familyasının temel ayırt edici özelliğidir.
• Genellikle Tüysüz veya Seyrek Tüylü Vücut: Vücutları genellikle az tüylüdür veya belirgin tüylerden yoksundur, bu da onlara parlak ve pürüzsüz bir görünüm verir.
• Erkek Palpi ve Dişi Epigine Yapısı: Tür teşhisi için en güvenilir yöntem, erkeklerin palpal organlarının ve dişilerin epigynlerinin morfolojik özelliklerinin incelenmesidir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yuva Yapısı: Dysdera asiatica, genellikle ipekten yapılmış, tübüler (boru şeklinde) veya keselerden oluşan basit yuvalar inşa eder. Bu yuvalar toprak altında, taşların altında, kütüklerin altında veya kaya çatlaklarında bulunur. Yuva, örümceğin dinlenmesi, avını pusuya düşürmesi ve yumurta kesesini koruması için bir sığınak görevi görür.
• Habitat Tercihi: Kuru, nemli veya yarı nemli, karanlık ve korunaklı mikrohabitatları tercih eder. Toprak altı ve taş altı yaşam tarzına adapte olmuşlardır. Orta Asya'nın steplerinde ve yarı çöl bölgelerinde de bulunabilir.
• Yaşam Tarzı: Büyük ölçüde gececidir (noktürnal). Gündüzleri yuvasında saklanır ve geceleri avlanmak için dışarı çıkar. Aktif bir avcıdır ve avını yakalamak için yuvasından çıkar.

Beslenme ve Üreme

• Diyet: Etçil (karnivor) bir türdür. Dysderidae familyasının birçok üyesi gibi, ana avları genellikle izopodlar (tespih böcekleri), diğer küçük kabuklular, çıyanlar ve yumuşak vücutlu omurgasızlardır. Güçlü keliserleri sayesinde tespih böceklerinin sert kabuklarını kolayca delebilirler.
• Avlanma Tekniği: Avına gizlice yaklaşır, ardından güçlü keliserlerini kullanarak zehir enjekte eder ve avını hızla etkisiz hale getirir. Ağ kurarak avlanmaktan ziyade, aktif olarak av ararlar ve avlarına doğrudan saldırırlar.
• Üreme: Dişiler yumurta keselerini yuvalarının içinde korunaklı bir yere bırakırlar. Yumurta kesesi ve üreme döngüsü hakkında spesifik detaylar sınırlıdır, ancak Dysderidae familyası üyelerinde yavruların yumurtadan çıktıktan sonra bir süre anneyle birlikte kaldığı bilinmektedir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm örümcekler gibi Dysdera asiatica da zehirlidir ve avını etkisiz hale getirmek için zehir kullanır.
• Zehir Türü ve Etki Mekanizması: Dysderidae familyasının zehirleri genellikle avı felç edici ve sindirici özelliklere sahiptir. Zehirleri insanlar üzerinde ciddi bir etkiye neden olmaz.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Dysdera asiatica'nın insanlara karşı ciddi bir tehdit oluşturmadığı kabul edilir. Bu örümcekler genellikle insanlardan uzak durur ve sadece sıkıştırıldıklarında veya kendilerini tehdit altında hissettiklerinde (örneğin üzerine basıldığında veya kazara elle tutulduğunda) ısırabilirler. Isırık vakaları nadirdir.
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Bildirilen diğer Dysdera türlerinin (örneğin Dysdera crocata, "Tespih Böceği Avcısı") ısırıklarında olduğu gibi, Dysdera asiatica ısırığının da lokal ve hafif semptomlarla sınırlı olması beklenir:
• Isırık anında veya kısa süre sonra hafif ila orta şiddetli bir ağrı hissedilebilir (arı sokmasına benzer bir ağrı veya iğne batması olarak tanımlanabilir). Bu ağrı genellikle mekanik delinmeden kaynaklanır.
• Isırık bölgesinde hafif kızarıklık ve şişlik.
• Kaşıntı veya hafif bir yanma hissi. Bu semptomlar genellikle kısa sürede kendiliğinden düzelir ve genellikle tıbbi müdahale gerektirmez. Ciddi sistemik etkiler (genel zehirlenme belirtileri, anafilaktik şok gibi ağır alerjik reaksiyonlar) veya nekroz bu tür örümceklerin ısırıklarında beklenmez ve bildirilmemiştir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Dysdera asiatica ısırığı için özel bir antidot veya karmaşık bir tıbbi tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Uygulanacak ilk yardım genellikle semptomatik tedaviden ibarettir:

1. Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
2. Isırık Bölgesini Temizleyin: Isırık bölgesini sabun ve su ile nazikçe yıkayın.
3. Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine temiz bir bez içine sarılmış buz paketi veya soğuk kompres uygulayın (doğrudan cilde buz değdirmeyin).
4. Ağrı Kesici: Ağrı için reçetesiz satılan ağrı kesiciler (örneğin parasetamol veya ibuprofen) kullanılabilir.
5. Doktor Başvurusu: Genellikle ciddi bir durum olmasa da, ısırık bölgesinde enfeksiyon belirtileri (şiddetli kızarıklık, irin, ateş), alerjik reaksiyon (nefes darlığı, kurdeşen, yüz şişmesi gibi) veya semptomların kötüleşmesi durumunda bir sağlık profesyoneline başvurmak önemlidir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, tür bilgileri ve dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
3. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
4. Kaynağa Erişim: GBIF. Dysdera asiatica. https://www.gbif.org/species/2157454 (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
5. ResearchGate - A Review of the Spider Family Dysderidae (Arachnida, Araneae) in Central Asia: Orta Asya'daki Dysdera türleri, D. asiatica'nın morfolojik özellikleri ve dağılımı hakkında detaylı bilgi içerebilir.
6. Kaynağa Erişim: Zonstein, S. L. (2018). A Review of the Spider Family Dysderidae (Arachnida, Araneae) in Central Asia. Arachnida. https://www.researchgate.net/publication/329596653_A_Review_of_the_Spider_Family_Dysderidae_Arachnida_Araneae_in_Central_Asia (Erişim tarihi: 14 Haziran 2025).
7. The Spiders of Central Asia (2020): Orta Asya örümcek faunası üzerine daha güncel bir kaynak, Dysdera asiatica'nın dağılımını ve özelliklerini doğrulayabilir.
8. Kaynağa Erişim: Fomichev, A. A., & Marusik, Y. M. (2020). The Spiders of Central Asia. Pensoft Publishers. (Bu tür yayınlar, D. asiatica'nın tanımı ve yayılışı hakkında daha fazla detay sağlayabilir.)