Eresidae

Eresidae – Kadife Örümcekler

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Arachnida – Örümcekler
Takım: Araneae – Örümcekgiller
Alt Takım: Araneomorphae
Familya: Eresidae C. L. Koch, 1845

Türkçe Adı:

Kadife örümcekler

Latince Adın Anlamı:

“Eresidae” adı, cins ismi Eresus’tan türetilmiştir. Bu isim, eski Yunanca kökenli olup belirgin renklere ve dikkat çekici görünüme sahip olmalarına gönderme yapar.

Morfolojik Özellikler:

Gövde yapısı iri ve tüylüdür; kadifemsi bir görünüm sunar.
Karapaks genellikle koyu renkli, abdomen ise parlak kırmızı, turuncu veya siyah benekli olabilir.
Cinsiyet dimorfizmi belirgindir: erkekler genellikle daha küçük ve parlak renkli, dişiler büyük ve koyu renkli olur.
8 gözlüdürler, gözler kompakt biçimde dizilmiştir.
Bacakları kısa ve kalındır; vücutlarına oranla tıknaz bir görünüm sergilerler.

Davranış ve Yaşam Alanı:

Karasal ortamda, açık arazilerde, kuru çayırlarda ve kumlu alanlarda yaşarlar.
Dişiler, ipekten yapılmış dikey tüneller kazabilir veya taş altına yuva oluştururlar.
Geceleri aktiftirler, gündüzleri yuvalarında kalırlar.
Yavrular, annelerinin ağı çevresinde uzun süre kalabilir ve anne bakımı görülebilir.

Türkiye’de Yayılış:

Eresus kollari ve Eresus sandaliatus türlerine benzer formlar Türkiye’de özellikle İç Anadolu, Trakya ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde kayıt altına alınmıştır.

Çoğu tür endemik mikrohabitatlara bağlıdır.

Beslenme:

Böcekler, diğer örümcekler, küçük omurgasızlarla beslenirler.
Ağ kurarak değil, doğrudan saldırı ile avlanırlar.
Yuvalarının çevresine iplik bırakabilirler; titreşim algılayıcı olarak kullanılır.

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

Üreme genellikle ilkbahar ve yaz başında gerçekleşir.
Erkekler dişiye özel danslar ve titreşimlerle kur yapar.
Dişi, yumurtalarını ipekle ördüğü yoğun korunaklı kokon içinde saklar.
Yavrular doğduktan sonra annenin bedenini yiyerek ilk beslenmelerini yapabilirler (matrifaji).
Bu davranış nadirdir ve türlerin bir kısmında gözlenmiştir.

Ekolojik Rol:

Kurak alanların doğal yırtıcılarıdır; böcek popülasyonunu kontrol ederler.
Toprakta tünel açarak mikro havalandırma ve ekosistem döngüsüne katkı sağlarlar.
Aynı zamanda besin zincirinde kuşlar, kertenkeleler ve bazı yılanlar için avdırlar.

İnsana Zararlılık Durumu:

İnsan için tehlikeli değildir.
Zehirleri yalnızca küçük omurgasızlar üzerinde etkilidir.
Isırık durumunda hafif ağrı ve kaşıntı dışında etkisi yoktur.
Agresif değildir; yalnızca sıkıştırıldığında ısırabilir.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

Zehir, düşük dozda nörotoksin ve enzimatik sindiriciler içerir.
Avın sinir sistemini felç eder, ardından sindirim başlar.
İnsanlarda sistemik etki göstermez; cilt reaksiyonu çok hafiftir.
Nekroz veya doku yıkımı gözlenmemiştir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

Yara sabunlu suyla yıkanmalı.
Hafif buz kompresi yapılabilir.
Kaşıntı veya kızarıklık varsa antihistaminik krem önerilir.

2. Alerji Riski:

Çok nadir olmakla birlikte aşırı hassas bireylerde takip önerilir.
Nefes darlığı, baş dönmesi gibi sistemik belirtiler oluşursa sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

3. Önlem:

Taş, kütük veya toprak altı gibi yuva olabilecek yerlerde dikkatli olunmalı.
Eldivenle çalışma önerilir.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

Efsane: Kırmızı benekli örümcekler zehirlidir.
Gerçek: Renkleri uyarıcıdır ama insan için zehir etkileri yok denecek kadar azdır.
Efsane: Yuvasından çıktığında saldırır.
Gerçek: Aksine, savunma amaçlı derin yuvasına çekilir.
Efsane: Türkiye’de görülmez.
Gerçek: Türkiye’nin birçok bölgesinde Eresus türleri gözlemlenmiştir.
Efsane: Matrifaji türün saldırganlığını gösterir.
Gerçek: Bu, evrimsel bir yavru bakım stratejisidir, saldırganlıkla ilgisi yoktur.
Efsane: Kadife tüylü yapılar zehir taşır.
Gerçek: Tüyler duyu ve koruma içindir, zehirle ilişkisi yoktur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
World Spider Catalog (2023). Natural History Museum Bern.
Roberts, M. J. (1995). Collins Field Guide: Spiders of Britain and Northern Europe
Türkiye Araknoloji Derneği (2022). "Türkiye Karasal Örümcekleri Kataloğu"