Latrodectus tredecimguttatus

Latrodectus tredecimguttatus, halk arasında "Akdeniz Karadulu", "Avrupa Karadulu" veya sadece "Karadul" olarak bilinen, Theridiidae familyasına ait, tıbbi önemi olan bir örümcek türüdür. Bu familyanın üyeleri düzensiz, yapışkan ağlar örerken, Latrodectus cinsi özellikle nörotoksik zehriyle bilinir ve "dul örümcekleri" olarak adlandırılır. Dişilerin, çiftleşme sonrası erkekleri yeme eğilimi nedeniyle bu isim verilmiştir, ancak bu her zaman gerçekleşmez.

Latrodectus tredecimguttatus, Theridiidae familyasına ait, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1802 yılında Rossi tarafından tanımlanmıştır. "Tredecimguttatus" tür adı Latince'de "on üç benekli" anlamına gelen "tredecim" (on üç) ve "guttatus" (benekli) kelimelerinden türetilmiştir. Bu isim, örümceğin karın bölgesindeki tipik olarak 13 adet kırmızı veya turuncu beneğe atıfta bulunur ve bu özellik türün tanınmasında ayırt edici bir morfolojik özelliktir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Latrodectus tredecimguttatus'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
Cins (Genus): Latrodectus Walckenaer, 1805
Tür (Species): Latrodectus tredecimguttatus (Rossi, 1802)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Latrodectus tredecimguttatus, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Akdeniz bölgesinden Orta Asya ve Çin'e kadar geniş bir coğrafi alanda yayılış gösterir. Bu, Güney Avrupa (İspanya, Fransa, İtalya, Balkanlar, Yunanistan), Kuzey Afrika, Türkiye, Orta Doğu (İran, Irak, Suriye, İsrail) ve Orta Asya (Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan) bölgelerini kapsar. Özellikle steplik ve kuru iklimlere sahip alanları tercih ettiği bilinmektedir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, Adana, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Çorum, Denizli, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, İçel (Mersin), Isparta, İstanbul, İzmir, Kahramanmaraş, Kayseri, Kilis, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Nevşehir, Niğde, Osmaniye, Sakarya, Samsun, Şanlıurfa, Tekirdağ, Trabzon ve Yozgat gibi çok çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, özellikle kurak ve steplik arazilerde oldukça yaygın olduğunu göstermektedir. Türkiye'deki en bilinen ve halk arasında "karadul" olarak adlandırılan tür genellikle budur.

Fiziksel Özellikler

Boyut: Diğer dul örümcekleri gibi, dişiler erkeklerden belirgin şekilde daha büyüktür.
Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 8 ila 15 mm arasında değişir (bacaklar dahil değil). Karınları küresel ve şişkindir.
Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 5 mm arasındadır. Erkekler dişilerden çok daha küçük ve ince yapılıdır.
Gövde Yapısı ve Renk: Latrodectus tredecimguttatus, genellikle siyah ve kırmızı desenleriyle tanınır.
Genel Görünüm: Dişiler genellikle parlak siyahtır, ancak bazı bireylerde koyu kahverengi veya morumsu siyah tonlar da görülebilir. Bacaklar genellikle vücutla aynı renkte veya biraz daha parlak siyahtır.
Karın (Opisthosoma): Karın küresel ve parlak siyahtır. En belirgin özelliği, karnın dorsal (üst) kısmında bulunan genellikle 13 adet parlak kırmızı veya turuncu-kırmızı lekedir. Bu lekeler bazen birleşerek çizgiler oluşturabilir veya daha düzensiz bir desene sahip olabilir. Karnın ventral (alt) kısmında ise genellikle belirgin bir kırmızı "kum saati" işareti bulunur. Bazı popülasyonlarda veya bireylerde bu işaret daha soluk veya eksik olabilir.
Ayırt Edici Özellikler: Parlak siyah gövdesi ve karın üzerindeki belirgin kırmızı/turuncu lekeler (özellikle 13 adet olması ve alt kısımdaki kum saati deseni) L. tredecimguttatus'u görsel olarak ayırt etmede anahtar özelliklerdir. Ancak, renk ve desen varyasyonları nedeniyle, kesin teşhis, özellikle benzer görünümlü diğer Latrodectus türlerinden ayırt etmek için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Latrodectus tredecimguttatus, Türkiye'de en çok bilinen ve en çok korkulan örümcek türlerinden biridir. Parlak siyah rengi ve karın üzerindeki belirgin kırmızı lekeleriyle tanınır. Bu lekelerin sayısı değişkenlik gösterse de, 'on üç benekli' anlamına gelen tür adı, tipik görünümüne işaret eder. Zehirleri nörotoksiktir ve ısırık durumunda ciddi klinik belirtilere yol açabilir. Genellikle insanların yaşadığı alanların yakınındaki kuru ve korunaklı yerlerde bulunmaları, karşılaşma riskini artırabilir. Bu nedenle, bu türle karşılaşıldığında doğrudan temastan kesinlikle kaçınılmalı ve uzak durulmalıdır."

Yaşam Biçimi ve Habitat

Yaşam Tarzı: Latrodectus tredecimguttatus, diğer dul örümcekleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz ve güçlü ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağları genellikle yer seviyesine yakın, korunaklı, loş ve az rahatsız edilen yerlerde bulunur.
Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle kayaların altında, döküntülerin arasında, kütüklerin altında, toprak çatlaklarında, fare veya böcek yuvalarında, depolarda, kilerlerde ve bazen de insan yerleşimlerinin yakınındaki sheds (depo/kulübe) gibi kuru ve korunaklı yerlerde kurarlar. Ağlarına takılan büyük böcekler (çekirgeler, böcekler, hamamböcekleri) ve hatta küçük omurgalılar (kertenkeleler, gekolar, fareler) ile beslenebilirler. Dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıları sayesinde avlarını ipekle sararak felç eder ve zehirlerler.
Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, ağlarının içinde, ipekten yapılmış, pürüzsüz ve armut şekilli, sarımsı-beyaz veya gri renkli yumurta keseleri (kokon) bırakırlar. Bir dişi, bir yaz mevsiminde birden fazla kokon bırakabilir ve her bir kokon yüzlerce yumurta içerebilir. Yavrular yumurtadan çıktıktan sonra ağ içinde kalır ve dağılmadan önce birkaç kez deri değiştirirler. Yetişkinlere genellikle ilkbahar sonu, yaz ve sonbahar başlarında rastlanır. Özellikle yaz aylarında aktif olurlar.
Habitat Tercihi: Bu tür, kurak ve yarı kurak bozkır alanlarını, stepleri, tarım arazilerinin kenarlarını (özellikle tahıl tarlaları), otlakları ve açık ormanlık alanları tercih eder. Toprak yüzeyine yakın, bitki örtüsü arasında veya taşların altında gizlenmeyi severler. Genellikle insanların yoğun olduğu şehir merkezlerinden ziyade, kırsal ve tarım alanlarında daha yaygındırlar.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, Latrodectus tredecimguttatus zehirlidir ve tıbbi öneme sahip bir türdür. Bu cinsin zehri, alfa-latrotoksin (α-latrotoxin) adı verilen güçlü bir nörotoksin içerir. Bu nörotoksin, sinir uçlarındaki nörotransmitter salınımını artırarak kas spazmlarına ve diğer sistemik belirtilere yol açar.
İnsanlar İçin Tehlikesi (Latrodectism): Dişi Latrodectus tredecimguttatus'un ısırığı insanlarda latrodektizm adı verilen bir sendroma yol açabilir. Bu sendromun belirtileri şunları içerebilir:
Şiddetli lokal ağrı: Isırık yerinde hemen başlayan ve hızla tüm vücuda yayılabilen şiddetli, dayanılmaz ağrı. Ağrı, göğüs, karın veya sırtta hissedilebilir ve apandisit, kalp krizi veya böbrek taşı ağrısı ile karıştırılabilir.
Kas spazmları ve kramplar: Özellikle karın, sırt ve bacaklarda şiddetli kas ağrıları, kramplar ve kas sertliği (tahta karın). Bu, zehrin sinir uçlarındaki asetilkolin ve norepinefrin salınımını artırmasından kaynaklanır.
Sistemik belirtiler: Terleme, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, yüksek tansiyon (hipertansiyon), taşikardi (kalp çarpıntısı), nefes darlığı, titreme, huzursuzluk, anksiyete, halsizlik ve bazen bilinç bulanıklığı. Göz kapaklarında şişme, salivasyon (aşırı tükürük salgısı) ve priapizm (erkeklerde ağrılı ereksiyon) gibi belirtiler de görülebilir.
Nadir ama ciddi komplikasyonlar: Çok küçük çocuklarda, yaşlılarda veya bağışıklığı zayıf bireylerde solunum yetmezliği, böbrek fonksiyonlarında bozulma (şiddetli dehidrasyon nedeniyle), miyokardit (kalp kası iltihabı) veya şok gibi hayatı tehdit edici durumlar ortaya çıkabilir. Ölümcül vakalar nadir olmakla birlikte, özellikle tedavi edilmezse veya hassas kişilerde potansiyel bir risk taşır. Türkiye'de bu türün ısırıklarına bağlı ölümler rapor edilmiştir, ancak modern tıbbi imkanlarla bu risk büyük ölçüde azalmıştır.
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Belirtiler genellikle ısırıktan 15 dakika ila 3 saat sonra başlar ve birkaç gün sürebilir. Ağrı şiddetli olabilir ve vücuda yayılabilir. Tedavi edilmezse semptomlar haftalarca devam edebilir.

Tedavi Prosedürü (İlk Yardım):Sakin Kalın: Panik yapmaktan kaçının.
Isırık Yerini Temizleyin: Bölgeyi sabun ve suyla nazikçe temizleyin.
Soğuk Uygulayın: Ağrı ve şişliği azaltmak için ısırık bölgesine buz veya soğuk kompres uygulayın.
Tıbbi Yardım Alın: En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurun. Isırılan kişi acilen hastaneye götürülmeli ve semptomatik tedavi ile birlikte antivenom (zehir panzehiri) uygulaması düşünülmelidir. Antivenom, zehrin etkilerini hızla nötralize ederek semptomları önemli ölçüde azaltabilir. Ağrı kesiciler (opioidler dahil), kas gevşeticiler (benzodiazepinler) ve destekleyici tedavi (intravenöz sıvılar, kan basıncı kontrolü vb.) uygulanabilir.

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Latrodectus tredecimguttatus, Türkiye'de halk sağlığı açısından en önemli örümcek türlerinden biridir. Zehirleri güçlü bir nörotoksin içerir ve ısırıkları şiddetli ağrı ve sistemik belirtilere yol açabilen Latrodektizm sendromuna neden olur. Kırsal alanlarda, özellikle bağlarda, tarlalarda ve eski binaların etrafında dikkatli olunması gerekir. Bu türle karşılaşıldığında kesinlikle doğrudan temastan kaçınılmalı ve bir ısırık durumunda vakit kaybetmeden tıbbi yardım alınmalıdır. Zehrin etkileri ciddi olabilir ancak modern tıbbi imkanlarla başarılı bir şekilde tedavi edilebilir."

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
araneae - Latrodectus tredecimguttatus - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/2137/Latrodectus_tredecimguttatus (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157650 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
Wikipedia - Latrodectus tredecimguttatus: Türün genel bilgileri, habitatı, davranışı ve zehir toksisitesi hakkında detaylı bilgi.
Kaynağa Erişim: https://en.wikipedia.org/wiki/Latrodectus_tredecimguttatus (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) - Türkiye'nin Zehirli Örümcekleri: Türkiye'deki zehirli örümcek türleri arasında L. tredecimguttatus hakkında bilgiler.
Kaynağa Erişim: https://www.tubitak.gov.tr/tr/haber/turkiyenin-zehirli-orumcekleri-nelerdir-hangileri-tehlikelidir (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).