Lycaena thetis

Lycaena thetis

Lycaena thetis (Tethis Bakır Kelebeği / Thetis Copper)

Lycaenidae (Maviler) familyasının Lycaeninae alt familyasına ait olan Lycaena thetis, erkeklerinin parlak turuncu-kırmızı kanatlarıyla dikkat çeken bir bakır kelebeği türüdür. Halk arasında "Tethis Bakır Kelebeği" veya İngilizce'de "Thetis Copper" olarak adlandırılır. Özellikle Orta Doğu ve Batı Asya'da yayılış gösterir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Lycaena thetis, orta büyüklükte, yaklaşık 28-35 mm kanat açıklığına sahip bir kelebektir. Cinsel dimorfizm (cinsiyetler arası farklılık) oldukça belirgindir:

Erkekler: Kanat üst yüzeyleri, ışığa göre mor veya bakır parıltılar yansıtan parlak turuncu-kırmızı renktedir. Ön ve arka kanatların dış kenarlarında ince siyah bir bant bulunur. Bazı bireylerde bu parlak zemin üzerinde küçük siyah noktalar görülebilir.
Dişiler: Kanat üst yüzeyleri genellikle daha mat ve kahverengimsi tonlardadır. Özellikle ön kanatlarda belirgin siyah noktalar ve bazen turuncu renkte yamalar bulunur. Arka kanatların dış kenarında turuncu bir şerit ve siyah noktalar daha belirgindir.

Kanat alt yüzeyleri her iki cinste de benzerdir; açık bej veya kahverengimsi gri bir zemin üzerinde siyah halkalı beyaz veya turuncu lekeler bulunur.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve Güveler)
Aile (Family): Lycaenidae (Maviler)
Alt Aile (Subfamily): Lycaeninae
Cins (Genus): Lycaena
Tür (Species): Lycaena thetis (Klug, 1834)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Lycaena thetis, Kafkasya'dan Türkiye'ye, Orta Doğu'ya (İran, Suriye, Lübnan, İsrail, Ürdün) ve Orta Asya'ya kadar uzanan bir yayılıma sahiptir.

Türkiye'deki Dağılımı: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin bildirdiğine göre, Lycaena thetis Türkiye'nin özellikle Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu'nun doğusu ve Akdeniz'in iç kesimlerinde yaygın olarak görülen bir türdür. Daha çok kurak ve dağlık bölgelerde, otlaklarda ve steplerde bulunur.
Habitat Tercihi: Bu kelebekler, kuru ve açık alanları, taşlık yamaçları, otlakları, bozkırları, seyrek bitki örtüsüne sahip tepelik alanları ve dağ eteklerini tercih ederler. Larvalarının ana konukçu bitkileri genellikle Kuzu Kulağı (Rumex) familyasından bitkilerdir, özellikle Rumex acetosella (Kuzukulağı) ve Rumex patientia (Sabır Otu) türleri bilinmektedir. Ergin kelebekler, çeşitli kır çiçeklerinden nektar alırlar. Deniz seviyesinden 2000 metreye kadar olan yükseltilerde görülebilirler.

2. Yaşam Döngüsü ve Davranışsal Özellikler

Lycaena thetis'in yaşam döngüsü, yumurta, larva (tırtıl), pupa (krizalit) ve ergin (kelebek) evrelerinden oluşur.

Yumurta: Dişi kelebekler yumurtalarını genellikle konukçu bitkilerinin yapraklarına veya saplarına tek tek bırakırlar. Yumurtalar küçük ve küremsidir.
Larva (Tırtıl): Yumurtadan çıkan larvalar, konukçu bitkilerinin yapraklarıyla beslenirler. Tırtıllar genellikle yeşil renkte olup, iyi kamufle olmalarını sağlayan kısa tüylere sahiptirler. Karıncalarla simbiyotik bir ilişki kurabilirler; karıncalar, tırtılların salgıladığı tatlı salgıları tüketir ve karşılığında tırtılları avcılardan korurlar.
Pupa: Tırtıl gelişimini tamamladığında, genellikle toprağın altında, bitki kalıntıları arasında veya bir yaprağın üzerinde pupa olur.
Uçuş Zamanı (Ergin Kelebek): Lycaena thetis, genellikle yılda tek veya iki döl verir. Türkiye'de ilk döl Mayıs-Haziran aylarında, ikinci döl ise Temmuz-Ağustos aylarında gözlemlenebilir.
Davranış: Bu kelebekler hızlı ve çevik uçuşlara sahiptir. Sıklıkla yere konarak veya bitki sapları üzerinde güneşlenirken görülebilirler. Erkekler, dişi arayışında bölgelerini savunurlar ve uygun konukçu bitkileri etrafında uçuş gösterirler.

Zehir Durumu, Alerji Durumu ve Tedavi Prosedürleri

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin belirttiğine göre:

Zehir Durumu: Lycaena thetis zehirli değildir. Hem ergin kelebekler hem de tırtılları insanlar için herhangi bir toksik madde içermez. Doğrudan zehirlenme riski taşımazlar.
Alerji Durumu: Bu kelebek türünün veya tırtıllarının insanlar için bilinen ciddi alerjik reaksiyonlara neden olduğuna dair yaygın bir kayıt bulunmamaktadır. Tırtıllar genellikle tüysüzdür ve cilt tahrişine neden oldukları gözlemlenmemiştir.
Tedavi Prosedürleri: Lycaena thetis ile temas sonrası herhangi bir özel tedavi prosedürü genellikle gerekmez. Çok nadiren ciltte hassasiyet görülürse, etkilenen bölgenin temizlenmesi ve kaşıntı giderici losyonların kullanılması yeterli olacaktır.

3. Ekolojik Rolü ve Koruma Durumu

Lycaena thetis, ekosistemde hem birincil tüketici hem de tozlayıcı olarak rol oynar.

Ekolojik Rolü: Larvaları, konukçu bitkileri olan Kuzukulağı türleriyle beslenerek bu bitkilerin doğal döngüsüne katkıda bulunurlar. Ergin kelebekler ise çiçeklerden nektar alarak önemli bir tozlayıcı görevi üstlenirler. Aynı zamanda, besin zincirinde kuşlar ve diğer böcekçil hayvanlar için besin kaynağıdırlar.
Koruma Durumu: Lycaena thetis, geniş yayılış alanı ve farklı habitatlara uyum sağlama yeteneği sayesinde küresel ölçekte en az endişe verici (Least Concern) türler arasında yer almaktadır. Popülasyonları genellikle stabil ve güçlüdür.
Potansiyel Tehditler: Tür için genel bir tehdit bulunmamaktadır. Ancak, tarım uygulamaları, aşırı otlatma veya habitat parçalanması gibi faktörler, yerel popülasyonları olumsuz etkileyebilir. Özellikle doğal otlakların azalması, konukçu bitkilerinin erişilebilirliğini etkileyebilir. Yine de genel popülasyon düzeyi açısından önemli bir risk altında değildir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: