Nannospalax turcicus

Nannospalax turcicus tür adı, esasen Türkiye'deki kör fare (Spalacidae familyası) popülasyonlarının karmaşık taksonomisini ve genetik çeşitliliğini yansıtan bir bilimsel tanımlamadır. Nannospalax cinsi, yer altında yaşamaya son derece adapte olmuş, kör kemirgenleri içerir ve bu cinsin Türkiye coğrafyasındaki türleşmesi ve kromozomal çeşitliliği, bilim dünyasının en karmaşık konularından biridir.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)SpalacidaeKör Fareler (Köstebek Fareleri)Cins (Genus)NannospalaxEski dünya kör fareleri.Tür (Species)N. turcicusBu tür, Türkiye'deki kör fare kompleksinin bir parçası olarak tanımlanmıştır.Tanımlayan(Mehely, 1909) veya daha yeni taksonomilerde diğer isimler. (Kaynaklarda sıklıkla kromozom formları ve N. nehringi ya da N. xanthodon ile anıldığı için bu isim (N. turcicus) genellikle bu kompleksin bir parçasıdır.)Latince Anlamı/EtimolojiNannospalax (Küçük Spalax, "Spalax" ise köstebek faresi); turcicus adı, türün tipik olarak Türkiye'de (Anadolu'da) yaşadığına işaret eder.Türkçe AdıTürk Kör Faresi, Kör Fare, Kör Köstebek Faresi

II. Morfolojik ve Biyolojik Özellikler

• Yaşam Tarzı: Tamamen yeraltı (subterranean) yaşamına adapte olmuştur. Tüm hayatını kazdığı tünel sistemleri içinde geçirir.
• Morfoloji: Vücutları silindiriktir, uzuvları kısadır ve kazmaya adapte olmuştur. En belirgin özelliği gözlerinin körelmiş olmasıdır; görme yetileri yoktur ve gözleri deri altında kalmıştır.
• Algılama: Görme yeteneği yerine, yeraltı titreşimlerini, kokuları ve tünellerdeki hava akımını kullanarak yön bulur ve avlanır. Başlarını güçlü bir şekilde kullanarak ve kesici dişleriyle toprağı kazarak ilerlerler.
• Habitat Tercihi: Genellikle step ve bozkır alanlarında, tarımsal arazilerde ve bahçelerde bulunur. Derin ve karmaşık yuva sistemleri inşa ederler.
• Beslenme (Ekoloji): Başlıca otçuldur. Yeraltı bitki kısımlarını, özellikle kökleri ve yumruları yer. Yuva sistemlerinde besin depoları oluşturabilirler.
• Dağılım: Anadolu'da geniş bir dağılım alanına sahiptir. Türkiye'deki Nannospalax kompleksi, kromozom sayılarındaki (2n) muazzam çeşitlilik ile bilinir. Türkiye'de 2n=36 ile 2n=62 arasında değişen yaklaşık 30 farklı kromozom formu (sitotip) tespit edilmiştir. Bu sitotipler, evrimsel çeşitliliğin en çarpıcı örneklerinden biridir. Örneğin, 2n=60 formu (eski adıyla N. xanthodon’un bir ırkı), Orta Anadolu'da geniş bir yayılıma sahiptir.
• Korunma Durumu (IUCN Red List): Nannospalax turcicus'un kesin IUCN koruma statüsü, taksonomik karmaşıklık nedeniyle spesifik olarak ayrılmamış olabilir. Ancak, bu kompleksteki bazı sitotipler ve türler (örneğin eski N. nehringi veya N. xanthodon grupları) genellikle Asgari Endişe (Least Concern - LC) veya Yetersiz Veri (Data Deficient - DD) olarak listelenir. Bireysel sitotipler, sınırlı dağılımları nedeniyle yerel olarak tehdit altında olabilir.

IV. Yanlış ve Doğru Bilinen Mitolojik/Kültürel Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ: Kör farelerin zehirli olduğu veya zararlı böcekleri yediği.
• Gerçeklik: Hayır. Nannospalax türleri zehirli değildir. Onlar, zehirli yılanların aksine, sadece otçul kemirgenlerdir. Ancak, yer altında kazdıkları tünel sistemleriyle tarım arazilerinde ve çayırlarda bitki köklerine zarar verdikleri için çiftçiler tarafından bir zararlı olarak algılanırlar. Diyetleri esas olarak bitkiseldir; köstebekler gibi böcekçil değillerdir.
• DOĞRU: Kör farelerin, kanser ve uzun ömür araştırmalarında hayati öneme sahip olduğu.
• Gerçeklik: Evet. Nannospalax cinsi ve onun yakın akrabaları olan diğer kör fare türleri (Heterocephalus glaber gibi), uzun ömürlü olmaları ve özellikle kanser direnci göstermeleri nedeniyle biyomedikal araştırmaların odak noktası haline gelmiştir. Onların yeraltı yaşamına adapte olmuş hücreleri, kansere karşı koymada benzersiz mekanizmalara sahip olabilir ve bu durum, insan sağlığı için yeni tedavi yolları açma potansiyeli taşır. Türkiye'deki bu kromozomal zenginlik, adaptif evrimi anlamak için eşsiz bir laboratuvardır.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

1. Batman Üniversitesi DSpace Repository & ResearchGate: Nannospalax cinsinin yeraltı adaptasyonu, Türkiye'deki kör farelerin taksonomik karmaşıklığı, kromozomal formların (sitotiplerin) varlığı ve 2n=36 ile 2n=62 arasında değişen geniş kromozom çeşitliliği bilgileri.
2. BEUN Dijital Veri Yönetim Sistemi & TÜBİTAK Academic Journals: Kromozom evrimindeki Robertsonian füzyonu ve farklı 2n=50 formlarının (Örneğin N. nehringi altındaki) ayırt edici özellikleri.
3. Genel Biyoloji Kaynakları: Kör farelerin körelmiş gözleri, yeraltı yaşam tarzı ve otçul beslenme düzeni.
4. https://journals.tubitak.gov.tr/cgi/viewcontent.cgi?article=3232&context=zoology