Nemesiidae

Nemesiidae – Gizlenen Örümcekler

Bilimsel Sınıflandırma:

Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Arthropoda – Eklem bacaklılar
Sınıf: Arachnida – Örümcekler
Takım: Araneae – Örümcekgiller
Alt Takım: Mygalomorphae – İlkel örümcekler
Familya: Nemesiidae Simon, 1889

Türkçe Adı:

Gizlenen örümcekler / Nemesid örümcekler

Latince Adın Anlamı:

Nemesiidae, muhtemelen antik Yunan tanrıçası Nemesis’ten türetilmiştir. "İntikam, denge ve gizlilik" temaları bu türlerin gizli, yeraltı yaşam tarzına atıf yapar.

Morfolojik Özellikler:

Gövde kalın yapılı, tüylerle kaplıdır.
Dişiler erkeklerden daha büyük ve uzun ömürlüdür (15 yıla kadar).
Bacaklar kazmaya uygun, güçlüdür.
Keliserler (zehir dişleri) Mygalomorph tipinde öne doğru kapanır.
Abdomen genellikle tüylüdür, bazı türlerde batıcı tüyler olabilir.
Göz dizilimi genellikle 8 gözlüdür ve ikişer dizi halinde düzenlenmiştir.

Davranış ve Yaşam Alanı:

Yeraltında boru şeklinde tüneller kazıp yaşamlarını burada sürdürürler.
Tünel girişinde kapak (trapdoor) yapan türleri de vardır.
Avlarını pusu kurarak, tünelin girişinde bekleyerek yakalarlar.
Gece aktiftirler.
Ormanlık, çalılık ve nemli topraklı bölgelerde bulunurlar.

Türkiye’de Doğal Yayılışı:

Nemesia macrocephala gibi türlerle Türkiye’de özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinde temsil edilir. Antalya, Mersin, Muğla gibi şehirlerden kayıtlar mevcuttur.

Beslenme:

Karasinekler, böcekler, küçük omurgasızlar ve diğer örümceklerle beslenirler.
Zehir enjekte ederek avı etkisiz hale getirir, sindirici enzimlerle beslenirler.
Avcı örümceklerdir; ağ yaparak avlanmazlar.

Üreme Bilgileri ve Zamanı:

Üreme dönemi genellikle ilkbahar ve yaz başıdır.
Erkekler olgunlaştıklarında dişi yuvasını arar, yuvanın dışına iplik bırakarak yaklaşır.
Çiftleşme genellikle yuvada gerçekleşir.
Dişiler yumurtalarını korunaklı tünel içinde yumurta kokonlarına bırakır.
Yavrular birkaç hafta içinde çıkar ve bir süre sonra yuvadan ayrılırlar.

Ekolojik Rol:

Toprak havalandırmasına katkı sağlarlar.
Zararlı böcekleri avlayarak popülasyon kontrolüne yardımcı olurlar.
Kendi yuvaları, bazı küçük omurgasızlar için mikrohabitat olarak da kullanılabilir.

İnsana Zararlılık Durumu:

Nemesiidae familyası genellikle insan için tehlikeli değildir.
Isırma davranışı son derece nadirdir ve savunma amaçlıdır.
Isırık etkisi hafif ağrı, kaşıntı, kızarıklık ile sınırlıdır.
Bilinen ciddi zehirlenme veya sistemik komplikasyon bulunmamaktadır.

Zehir Yapısı ve Etki Mekanizması:

Zehir, küçük omurgasızları etkisiz hale getirmek için evrimleşmiştir.
Protein bazlı enzimler içerir; avın sinir sistemini etkiler.
İnsan dokusu üzerinde etkisi minimaldir.
Batıcı abdominal kıllar genellikle bulunmaz veya zayıf etkilidir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi Protokolü:

1. Isırık Durumunda:

Bölge sabunlu suyla yıkanmalı.
Şişlik veya ağrı için soğuk kompres uygulanabilir.
Kaşıntı için antihistaminik krem tercih edilebilir.

2. Gözlem Süreci:

Alerjik reaksiyon riski düşüktür, ancak gözlenmelidir.
Sistemik belirti (ateş, halsizlik, kas ağrısı) görülürse tıbbi yardım alınmalıdır.

3. Enfeksiyon Önlemi:

Yaraya antiseptik uygulanmalı.
İkincil enfeksiyon gelişirse antibiyotik gerekebilir.

4. Aşı Durumu:

Tetanos aşısı güncel değilse yaptırılmalıdır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

Efsane: Tünelde yaşayan örümcekler dev boyutlardadır.
Gerçek: Genellikle 2–5 cm boyutundadırlar; korkutucu değildirler.
Efsane: Bu örümcekler evlere girer.
Gerçek: Tamamen yeraltı yaşamına adapte olmuşlardır ve yuvalarından ayrılmazlar.
Efsane: Zehirleri çok güçlüdür.
Gerçek: İnsanlar üzerinde hafif lokal etkiden fazlası gösterilmemiştir.
Efsane: Dişiler çiftleşme sonrası erkekleri yer.
Gerçek: Bazı türlerde bu görülse de Nemesiidae için bu davranış çok nadirdir.
Efsane: Türkiye’de tarantula büyüklüğünde örümcekler vardır.
Gerçek: Türkiye’deki Nemesiidae üyeleri orta boyutludur ve tarantulalardan çok daha küçüktür.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Decae, A. E. (2010). "Distribution and taxonomy of Nemesiidae in the eastern Mediterranean." Arachnology Studies Journal.
Foelix, R. F. (2011). Biology of Spiders. Oxford University Press.
Platnick, N.I. (2000). “World Spider Catalog”. American Museum of Natural History.
Türkiye Araknoloji Derneği Yayınları (2022). “Türkiye’deki Mygalomorph Örümcekler Atlası”.