Parasteatoda lunata

Parasteatoda lunata, "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen Theridiidae familyasına ait küçük ila orta boyutlu bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri barındırır. Parasteatoda cinsi, genellikle insan yerleşimlerinin yakınında ve çeşitli habitatlarda bulunabilen, yuvarlak karınlı türleri içerir.

Parasteatoda lunata, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1872 yılında Clerck tarafından tanımlanmıştır. "Lunata" tür adı Latince'de "ay şeklinde" veya "yarım ay şeklinde" anlamına gelen "luna" (ay) kelimesinden türetilmiştir. Bu isim, örümceğin karın bölgesinde bulunan yarım ay benzeri desenlere veya işaretlere atıfta bulunur ve bu özellik türün tanınmasında ayırt edici bir morfolojik özelliktir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Parasteatoda lunata'nın bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Parasteatoda Archer, 1946
• Tür (Species): Parasteatoda lunata (Clerck, 1757)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Parasteatoda lunata, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Holarktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösterir. Bu, Avrupa, Kuzey Afrika, Asya'nın bir kısmı ve Kuzey Amerika'yı içeren geniş bir coğrafyayı kapsar. Özellikle Avrupa ve Kuzey Amerika'da yaygın olarak bulunan türlerden biridir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, Afyonkarahisar, Ankara, Antalya, Artvin, Balıkesir, Burdur, Bursa, Çanakkale, Denizli, Edirne, Erzincan, Eskişehir, Giresun, Isparta, İstanbul, İzmir, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kocaeli, Konya, Kütahya, Manisa, Muğla, Niğde, Sakarya, Samsun, Sinop, Tekirdağ, Tokat, Trabzon ve Yozgat gibi çok çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta boyutlu bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 3 ila 5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 2.5 ila 4 mm arasındadır. Erkekler dişilerden biraz daha küçüktür.
• Gövde Yapısı ve Renk: Parasteatoda lunata, karın bölgesindeki belirgin desenleriyle tanınır.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle kahverengiden kırmızımsı kahverengiye kadar değişen tonlardadır, bazen ortasında daha koyu bir şerit bulunabilir. Bacaklar genellikle karapaksla aynı renkte veya biraz daha açık tonlardadır ve üzerinde koyu bantlar bulunabilir.
• Karın (Opisthosoma): Karın genellikle oval, şişkin ve parlak bir görünüme sahiptir. Renklenmesi oldukça değişkendir: açık kahverengiden siyaha kadar değişebilir. En belirgin özelliği, karnın dorsal (üst) kısmında bulunan beyaz, sarı veya turuncu renkteki ay veya yarım ay şeklindeki desenlerdir. Bu desenler, bazen birbirine bağlı olabilir veya daha karmaşık bir desene dönüşebilir. Karnın ventral (alt) kısmında ise genellikle koyu renkli bir alan bulunur.
• Ayırt Edici Özellikler: Karın üzerindeki ay/yarım ay şeklindeki desenler ve genel renklenme, türün görsel olarak tanınmasında önemli ipuçlarıdır. Ancak, tür içi varyasyonlar nedeniyle, kesin teşhis, özellikle benzer görünümlü türlerden ayırt etmek için erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Parasteatoda lunata, adını karın bölgesindeki ay benzeri desenlerinden alan, oldukça yaygın bir Theridiidae türüdür. Renk ve desen varyasyonları gösterse de, bu karakteristik işaretler onu diğer dolaşık ağ örümceklerinden ayırmada yardımcı olur. Genellikle insan yerleşimlerinin yakınında, evlerde, bahçelerde, garajlarda ve depolar gibi korunaklı alanlarda bulunurlar. Küçük böcekleri avlayarak haşere kontrolünde doğal bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada insanlarla temastan aktif olarak kaçınırlar."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Parasteatoda lunata, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağlarını genellikle korunaklı ve loş yerlerde, köşelerde, çatlaklarda veya nesnelerin altında kurarlar.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle insan yerleşimlerinin etrafındaki gizli ve korunaklı yerlerde kurarlar. Bahçelerde, ağaç kabuklarının altında, taşların arasında, depolarda, garajlarda ve evlerin köşelerinde sıkça bulunurlar. Küçük böcekleri (sinekler, sivrisinekler, karıncalar) ve diğer eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, ağlarının içinde, ipekten yapılmış, pürüzsüz ve yuvarlak yumurta keseleri (kokon) bırakırlar. Bir dişi, bir yaz mevsiminde birden fazla kokon bırakabilir. Yetişkinlere genellikle ilkbahar sonu ve yaz aylarında rastlanır.
• Habitat Tercihi: Bu tür, kozmopolit bir yayılışa sahip olduğu için çeşitli habitatlara adapte olabilir. Özellikle ormanlık alanlar, çalılıklar, bahçeler, parklar ve insan yapımı yapılar (evler, depolar, garajlar) gibi yerlerde bulunurlar. Genellikle nemli ve ılıman iklimleri tercih ederler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Parasteatoda lunata da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Parasteatoda lunata da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Parasteatoda lunata da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Parasteatoda lunata - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/502/Parasteatoda_lunata (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157771 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).