Parazoanthus axinellae

Çanakkale Boğazı mercan araştırmalarında kaydedilmiştir.

Özalp 2023 / ÇOMÜ

Parazoanthus axinellae – Sünger Sarısı Koloni Polipi / Sarı Zoantid

(Akdeniz'in loş sularda süngerlerle birlikte yaşayan bu küçük polip türü, kayalara ve canlı organizmalara tutunarak koloni hâlinde büyür. Hem simbiyotik ilişkileri hem de biyoçeşitlilik katkısıyla “yumuşak mercan benzeri” yapıların oluşmasına destek verir.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Parazoanthus:
• para- (yanında, yakın) + Zoanthus (diğer bir deniz polipi cinsi) → “Zoanthus’a benzeyen fakat farklı konumda yaşayan”
• axinellae:
• Bu türün sıkça birlikte yaşadığı Axinella cinsi süngerlerle ilişkisine işaret eder
• 🔍 Anlamı: “Axinella süngerine bağlı yaşayan, Zoanthus benzeri koloni polipi”

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Cnidaria
• Sınıf: Anthozoa
• Alt sınıf: Hexacorallia
• Takım: Zoantharia (Zoanthidler – koloni polipleri)
• Familya: Parazoanthidae
• Cins: Parazoanthus
• Tür: Parazoanthus axinellae (Schmidt, 1862)

Yayılış ve Habitat

• Yayılış:
• Akdeniz’e özgü (endemik sayılır)
• Doğu Atlantik’te Kanarya Adaları ve Batı Afrika kıyılarında da sınırlı olarak gözlenmiştir
• Türkiye’deki Durumu:
• Kaş, Datça, Bodrum, Gökova gibi bölgelerde sıkça kayıtlıdır
• Habitat:
• 5–80 metre derinlik
• Loş ışıklı kaya yüzeyleri, süngerlerin (özellikle Axinella damicornis, Axinella verrucosa) üzerinde
• Genellikle koloni hâlinde geniş yüzeylere yayılarak büyür

Morfolojik Özellikler

• Koloni tipi:
• Sabit bir yüzeye (kaya, sünger) tutunmuş, yüzlerce bireyden oluşan koloni
• Polip boyutu:
• Yaklaşık 5–10 mm çapında, 5–15 mm yüksekliğinde
• Tentaküller:
• 24–36 adet, ince, yarı saydam ve genellikle açık sarı
• Renk:
• Parlak sarı → ışığa göre altın ya da turuncumsu görünebilir
• Koloni genişliği:
• 10 cm’den 1 metreye kadar alanı kaplayabilir

Ekosistem Rolü ve Beslenme

• Beslenme:
• Tamamen heterotrofik – plankton ve çözünmüş organik maddeleri yakalayarak beslenir
• Avını cnidocyte (yakıcı hücre) ile yakalar
• Ekolojik işlev:
• Süngerler, bryozoa, kırmızı mercanlar gibi canlılarla aynı zemini paylaşarak çok katmanlı bentik yaşam alanları oluşturur
• Axinella süngerine tutunarak simbiyotik ilişkiler kurar
• Yumuşak mercan benzeri görünümler oluşturarak balık ve omurgasızlara barınak sağlar

Tıbbi ve Biyoteknolojik Potansiyel

• İçerdiği sekonder metabolitler (örneğin parazoanthin) antibakteriyel ve sitotoksik etkiler taşır
• Deneysel olarak zoanthid poliplerinde sinirsel uyarı sistemleri ve hücre yenilenme süreçleri incelenmiştir
• Süngerlerle birlikte oluşturduğu habitatlar, deniz dibi ilaç kaynaklarının çeşitliliği açısından değerlidir

Koruma, Gözlem ve Bilimsel Kullanım

• Koruma durumu:
• IUCN listesinde yer almaz, ancak habitat bozunmasına duyarlıdır
• Deniz turizmi, çapalama ve kirlilik nedeniyle koloniler fiziksel olarak zarar görebilir
• Bilimsel değeri yüksek:
• Axinella-Parazoanthus simbiyozu, deniz ekolojisinde evrimsel simbiyoz modelleri açısından örnektir
• Dalıcılar tarafından en çok fotoğraflanan Akdeniz organizmalarından biridir

Zehirlilik Durumu

• İnsanlar için doğrudan zehirli değildir
• ❌ Ancak bazı zoanthidler (özellikle Palythoa cinsinde) palitoksin içerdiğinden bu türle karıştırılmamalıdır
• Parazoanthus axinellae’de şu ana kadar toksik bileşik varlığı doğrudan tespit edilmemiştir

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Dalgıçlar arasında “Akdeniz’in sarı örtüsü” veya “sünger çiçeği” olarak adlandırılır
• Bazı eski denizciler, bu türü kayalara tutunmuş altın lamba fitili olarak tanımlamıştır

19.yüzyıl doğa tarihçileri tarafından “süngerlerin çiçek açmış hali” olarak şiirsel biçimde tarif edilmiştir

• Akdeniz'de en yaygın görülen zoanthid türüdür