Savalia savaglia

Marmara Adası, 48 m, 18 derece (Özalp 2023)

Kayıt tarihi: Kasım 2023

Parazitik karakterli bir zooanthid yumuşak mercan türüdür. Polip salgılarının oluşturduğu sert yapılı iskelet (siyah renkte) nedeniyle, sert mercanlar ile yumuşak mercanlar arasında geçiş formu olarak da bilinir. Ağaç benzeri yapılar oluşturduğundan, Akdeniz ekosisteminin yüksek biyoçeşitlilik meydana getiren mercan türlerinden biridir. Marmara Denizi'nde bazı bölgelerde yüksek biyoçeşitlilik sıcak nokta alanları oluşturan türün IUCN Kırmızı listelerine göre hassas durumu nedeniyle, türün yayılım gösterdiği alanlarda koruma çalışmalarının sayısının arttığı görülmektedir. 2700 yaşına ulaşmış fosil kayıtları bulunan hassas mercan türünün üzerine atılan balık ağları (fanyalı ağ, trol, gırgır) sebebiyle kırılarak öldüğü kaydedilmiştir (Özalp, 2022)

Kaynak: Özalp (2023). UNDP-GEF/MAVA Türkiye Kıyıları Mercan Resif Deniz Doğa Alanlarını Geliştirme, Koruma, İzleme ve Yönetimi Projesi Rapor Dokümanı

*Özalp, H.B. 2022. Türkiye Kıyıları Mercan Resif Deniz Doğa Alanlarını Geliştirme Koruma İzleme ve Yönetimi, Çanakkale Boğazı, Bozcaada, Marmara Adası, Acil Eylem Planı.

Savalia savaglia – Sahte Mercan / Sarı Antipatarya Benzeri Koloni

(Bu tür, görünüm olarak mercanı andırsa da, gerçek sert mercan değildir. Çoğunlukla simbiyotik ilişkiler içinde, diğer canlıların iskeleti üzerinde büyüyerek yumuşak ama sağlam bir koloni oluşturur. Biyolojik sınıflandırması ve doğası uzun süre tartışılmıştır.)

Latince Adın Kökeni ve Anlamı

• Savalia: Cins adı, ilk tanımlayan bilim insanı Sava'ya ithafen verilmiş olabilir
• savaglia: Yine aynı kişiye onursal olarak adlandırılmıştır (takma ad veya soyadı kökenli olabilir)
• Anlamı: İki kez onurlandırılmış – cins ve tür adı aynı kişiyi referans alır

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia
• Şube: Cnidaria (Knidli canlılar)
• Sınıf: Anthozoa
• Alt sınıf: Hexacorallia
• Takım: Zoantharia (Zoanthidler)
• Familya: Parazoanthidae
• Cins: Savalia
• Tür: Savalia savaglia (Bertoloni, 1819)

Genetik olarak zoanthidler grubunda yer alır ancak görünüm ve yaşam şekli nedeniyle yıllarca mercan veya siyah mercan (Antipatharia) sanılmıştır.

Yayılış ve Habitat

• Yayılış:
• Batı ve Orta Akdeniz (İtalya, İspanya, Fransa kıyıları)
• Ender olarak Doğu Akdeniz kayıtları (Yunanistan, Türkiye kıyıları)
• Türkiye’deki Durumu:
• Kaş, Datça, Gökova ve Kekova civarında kayıt altına alınmış; nadir türlerden biridir
• Habitat:
• 20–200 m derinlik
• Loş ışıklı kaya duvarları, mağara girişleri, resif kenarları
• Genellikle diğer mercanlar ya da gorgonların iskeleti üzerinde simbiyotik olarak büyür

Morfolojik Özellikler

• Koloni yapısı:
• Tekil poliplerin yumuşak dokularla kaplı kalın gövde üzerinde sıralandığı yapı
• Polipler:
• Her biri 5–10 mm çapında; 20–30 tentaküllü
• Altın sarı, sarımsı kahverengi tonlarında
• İskelet:
• Savalia kendine ait bir iskelet üretmez → başka bir canlının (örn. gorgonian mercan) iskeletini kaplayarak genişler
• Dış kısmı sertleşmiş protein-zengin bir yapı oluşturur
• Gövde rengi: Altın sarıdan koyu kehribara
• Büyüme hızı: Çok yavaştır → yılda birkaç mm

Ekosistem Rolü ve Simbiyoz

• Simbiyotik yaşam:
• En sık Eunicella spp. ve Paramuricea spp. gibi gorgon mercanlarının üzerine yerleşir
• Ana iskeleti yavaş yavaş kaplayarak zamanla tüm koloniyi sarabilir
• Beslenme:
• Tamamen heterotrofiktir – planktonik parçacıkları tentakülleriyle yakalar
• Ekolojik işlev:
• Diğer mercan yapılarının korunmasına destek olabilir
• Sabit kolonileriyle diğer canlılara barınak sağlar
• Derin deniz resiflerinin biyoçeşitliliğini artırır

Tıbbi ve Bilimsel Potansiyel

• Sekonder metabolit araştırmaları:
• Savalia türleri, simbiyotik bakteriler barındırdığı için potansiyel biyolojik aktif bileşik üreticileridir
• Doku örnekleri, kıkırdak benzeri esnek protein yapıların denizel kaynaklardan elde edilmesine öncülük edebilir
• Yavaş büyüme hızı ve simbiyotik davranışı, evrimsel simbiyoz sistemleri için model kabul edilir

Zehirlilik ve Koruma Durumu

• Zehirli değildir
• ❌ İnsan tüketimi veya ticari kullanımı bulunmaz
• Hassas tür olarak kabul edilir
• Derin su balıkçılığı, çapa hasarı, dalış kaynaklı fiziksel müdahalelerle zarar görebilir
• Akdeniz biyolojik çeşitlilik projelerinde izleme altındadır

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Antik çağlarda sarı renkteki fosilleşmiş örnekler, “deniz amberi” olarak sınıflandırılmıştır
• Dalgıçlar tarafından “altın gorgon” veya “sarı taş çiçeği” gibi betimlemelerle anılır
• Bazı halk inanışlarında eski mercan kolonilerinin “yeniden canlanmış hali” olduğuna inanılır
• 200 yıl kadar yaşayabilen koloni kayıtları mevcuttur