Pentatoma rufipes

Pentatoma rufipes – Kızılbacak Kalkan Böceği

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
• Şube: Arthropoda (Eklem Bacaklılar)
• Sınıf: Insecta (Böcekler)
• Takım: Hemiptera (Yarımkanatlılar)
• Alt Takım: Heteroptera (Gerçek Böcekler)
• Familya: Pentatomidae (Kalkan Böcekleri)
• Cins: Pentatoma
• Tür: Pentatoma rufipes (Linnaeus, 1758)

Yayılış ve Habitat

• Doğal Yayılış: Avrupa, Batı Asya ve Kuzey Afrika’da yaygındır.
• Türkiye’deki Durumu: Marmara, Karadeniz, Ege ve Akdeniz bölgelerinde ormanlık alanlarda yaygın şekilde bulunur.
• Habitat: Geniş yapraklı ormanlar, meyve ağaçları, çalılıklar, parklar ve bahçeler.

Morfolojik Özellikler

• Boy: Yaklaşık 11–15 mm
• Renk: Gövde metalik bronz – koyu kahverengi veya siyaha yakın.
• Bacaklar: Belirgin biçimde kızıl-turuncu renkli (adı buradan gelir: rufipes = kırmızı ayaklı)
• Vücut Şekli: Tipik kalkan biçimli, üçgen scutellum (kalkan plakası) gövdenin büyük kısmını örter.
• Anten: Beş segmentlidir, ucunda genellikle sarımsı veya açık renk halkalar bulunur.
• Ayırt Edici Özellik: Bacak rengi ve vücuttaki metalik yansıma ile benzer türlerden kolaylıkla ayırt edilir.

Yaşam Döngüsü

• Aktif Dönem: Mayıs’tan Ekim’e kadar gözlemlenir.
• Yumurtlama: Dişiler yumurtalarını yaprak altlarına veya ağaç kabuğuna sıralı kümeler hâlinde bırakır.
• Nimfler (genç bireyler): Yetişkin formuna benzer, ama daha küçüktür ve renkleri daha soluktur.
• Başkalaşım: Hemimetabol gelişim gösterir (tam başkalaşım geçirmez); nimf evresinden doğrudan ergin bireye dönüşür.

Beslenme ve Ekoloji

• Beslenme Türü: Fitofag (bitki özsuyu emici)
• Besin Kaynakları:
• Meşe, karaağaç, kayın gibi ağaçların yaprakları ve genç sürgünleri
• Elma, armut gibi meyve ağaçlarında da gözlenebilir
• Ekosistem Rolü:
• Bitki popülasyonlarını düzenler
• Yırtıcı kuşlar ve böcekler için besin kaynağıdır
• ❌ Aşırı popülasyonlarda meyve ağaçlarında zararlı olabilir

Koruma ve Tehditler

• Koruma Durumu: Yaygın tür; herhangi bir tehdit altında değildir.
• Doğal Düşmanlar: Parazitoid yaban arıları, yırtıcı böcekler, kuşlar
• Tehdit Olduğu Durumlar:
• Ticari meyve üretiminde doğrudan zarar (meyve deformasyonu, sürgün zayıflaması)
• Fakat genellikle lokal zarar yapar, yaygın bir tarımsal tehdit değildir

Gözlem Notları

• Ağaç gövdeleri ve yapraklar üzerinde kolayca gözlemlenebilir.
• Rahatsız edildiğinde kötü kokulu bir sıvı salgılar (Pentatomidae ailesine özgü savunma mekanizması).
• Sonbahara doğru daha sık görünür; bazen kışlamak için iç mekânlara da girebilir.

Nimf Evreleri (Genç Bireyler)

• Yumurtadan çıkan bireyler doğrudan küçük, kanatsız, renksiz veya gri tonlu nimf şeklindedir.
• 5 nimf evresi (instar) geçirirler. Her evrede vücut büyür ve rengi değişir.
• Nimfler, ergin bireylere benzer ama:
• Kanatları yoktur
• Renkleri daha soluktur
• Savunma sıvısı üretimleri daha zayıftır
• Nimf dönemi: 4–6 hafta

3. Ergin (Yetişkin) Birey

• Son nimf evresinden sonra birey, kanatlı ve üreme yetisine sahip erişkin böcek hâline gelir.
• Mayıs – Ekim ayları arasında görülürler.
• Erginler aktif şekilde beslenir, çiftleşir ve yumurta bırakır.
• Kalkan şekilli vücutları ve kızıl bacaklarıyla tanınır.
• Çiftleşme sonrası dişiler yumurta bırakmaya başlar, döngü yeniden başlar.

4. Kışlama (Diapoz)

• Pentatoma rufipes, ergin halde kışlar.
• Ağaç kabuklarının altına, taş altlarına, yaprak yığınlarına veya insan yapımı yapılara (depo, balkon aralığı vb.) saklanarak soğuk mevsimi geçirir.
• Düşük sıcaklık koşullarına dirençlidir.