Phaneropterinae

Phaneropterinae

(Yunanca: phaneros = açık, görünür + pteron = kanat → “belirgin kanatlı” anlamında; kanat yapıları vücut dışına genişçe taşar)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Orthoptera – Düz kanatlılar
• Alt takım (Subordo): Ensifera – Uzun antenli düz kanatlılar
• Familya (Familia): Tettigoniidae – Yaprak çekirgeleri
• Alt familya (Subfamilia): Phaneropterinae Burmeister, 1838 – Geniş kanatlı yaprak çekirgeleri

İngilizce Karşılığı ve Türkçesi

• Phaneropterinae → False katydids, Leaf-like katydids
• Türkçede önerilen ad: Geniş kanatlı yaprak çekirgeleri veya Yaprak taklitçisi çalı çekirgeleri

Genel Tanım ve Morfoloji

Phaneropterinae, ince yapılı, uzun antenli, genellikle yaprak şeklinde ve kamuflajlı yapısı olan bir yaprak çekirgesi alt familyasıdır. Sesle iletişim kurabilen, zarif ve yaygın türleri içerir.

• Boyut: 15–40 mm
• Vücut: Yassı, ince, kanatlar vücudu tamamen örter ve dışa doğru taşar
• Anten: İpliksi, çok uzun (vücut uzunluğunun 2–4 katı)
• Kanatlar: Tam gelişmiş, yaprak formunda, açık damarlanmalı
• Dişiler: Kıvrık veya düz, bazen orak biçimli ovipozitöre sahiptir
• Renk: Yeşil, sarı-yeşil veya kahverengimsi yeşil

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Habitat: Orman altı çalılıkları, açık orman kenarları, çayır-çimen alanları
• Aktivite: Genellikle gece aktiftir (nokturnal), bazı türler gün batımında da aktiftir
• Beslenme: Fitofag (bitki yaprakları ve çiçekler)
• Yayılım: Ilıman ve tropik bölgelerde yaygındır; Türkiye’de özellikle Ege, Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında bolca bulunur
• Ses üretimi: Erkek bireyler kanatlarını sürterek (stridülasyon) çiftleşme çağrısı yapar

Türkiye’de Görülen Türler ve Tanımlayıcıları

Bilimsel AdıTanımlayan (Yıl)Türkçe Adı (Önerilen)Phaneroptera nana (Fieber, 1853)Franz Xaver FieberKüçük yaprak çekirgesiPhaneroptera falcata (Poda, 1761)Nikolaus Poda von NeuhausOrak kanatlı yaprak çekirgesiBarbitistes constrictus (Brunner, 1882)Carl Brunner von WattenwylÇalılık yaprak çekirgesiIsophya major (Brunner, 1878)C. Brunner von WattenwylKaradeniz dağ yaprak çekirgesi

Zehirlilik Durumu ve İnsanlara Etki

• Zehirli değildir
• İğne ya da sokucu organları yoktur
• Isırma davranışı nadirdir ve savunma amaçlıdır; insanlar için zararsızdır
• Dişilerdeki uzun ovipozitör yapısı iğne gibi görünse de tamamen zararsızdır

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Temas sonucu tıbbi müdahale gerekmez
• Isırma (nadiren) hafifse antiseptik yeterlidir
• Alerjik bireylerde temas sonrası sabunlu suyla temizlik önerilir

Ekosistemdeki Rolü

• Bitkilerle beslendikleri için fitofajik denge sağlayıcı rol oynarlar
• Kuşlar, yılanlar, örümcekler ve yırtıcı böcekler için önemli bir besin kaynağıdır
• Yüksek ses çıkarma yetenekleriyle akustik çevreye katkıda bulunurlar
• Bazı türlerin larvaları çevresel göstergedir (yüksek nem veya çalılık yoğunluğu)

Karıştırılabilecek Türler

• Tettigonia viridissima: Daha iri ve düz yapılı; antenleri benzer
• Leptophyes türleri: Kanatları genellikle daha kısa
• Conocephalus türleri: Başları konik, vücut daha ince
• Meconematinae: Genellikle daha küçük ve sessizdir
• Saga türleri: Daha büyük, yırtıcı, Phaneropterinae barışçıldır

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu türler iğneleriyle sokar
2. Gerçek: Dişilerdeki uzun yapı sadece yumurta bırakmak içindir
3. Efsane: Zıplayan her yeşil böcek çekirgedir
4. Gerçek: Çekirge, ağustosböceği ve yaprak çekirgeleri farklı gruplardır
5. Efsane: Sadece erkekler vardır, dişiler uçmaz
6. Gerçek: Dişiler de vardır ve çoğu türde dişiler uçar
7. Efsane: Renkleri her zaman yeşildir
8. Gerçek: Kahverengi veya benekli formlar da görülür – bu bir kamuflaj stratejisidir
9. Efsane: Sesleri hep ağustosböceklerine aittir
10. Gerçek: Gece duyulan birçok tiz ses Phaneropterinae türlerinden gelir

İlginç Bilgiler

• Phaneroptera nana, Türkiye’de kıyı bölgelerinde en yaygın görülen yaprak çekirgesi türlerinden biridir
• Bazı türlerin erkekleri dişilerin çıkardığı zayıf sesleri takip ederek eş bulur
• Kanat yapısı gerçek yapraklara çok benzer, bazıları damar bile taklit eder
• Birçok türde cinsel dimorfizm (erkek-dişi morfolojik farkı) belirgindir
• Çiftleşme sırasında erkek birey spermatofor (besleyici paket) verir – bu, üreme başarısını artırır

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Heller, K.G. (1995). Bioacoustic studies on Phaneropterinae
• Çıplak, B. (2000). Türkiye Ensifera Faunası ve Taksonomik Notlar
• Ragge, D.R., & Reynolds, W.J. (1998). Grasshoppers and Crickets of Europe
• Türk Entomoloji Dergisi (2023). Türkiye'nin Akdeniz Bölgesinde Phaneropterinae Çeşitliliği