Saginae

Saginae

(Ad kökeni: Saga = tip cins; Latince "masal, efsane" anlamına gelir – bu ad, türlerin büyük ve dikkat çekici görünümüne atfen verilmiş olabilir.)

Tam Taksonomik Sınıflandırma

• Alem (Regnum): Animalia – Hayvanlar
• Şube (Phylum): Arthropoda – Eklem bacaklılar
• Sınıf (Classis): Insecta – Böcekler
• Takım (Ordo): Orthoptera – Düz kanatlılar
• Alt takım (Subordo): Ensifera – Uzun antenli düz kanatlılar
• Familya (Familia): Tettigoniidae – Yaprak çekirgeleri
• Alt familya (Subfamilia): Saginae Brunner von Wattenwyl, 1878 – Yırtıcı yaprak çekirgeleri

İngilizce Karşılığı ve Türkçesi

• Saginae → Predatory bush-crickets, Saga katydids
• Türkçede önerilen ad: Yırtıcı yaprak çekirgeleri veya Saga türleri

Genel Tanım ve Morfoloji

Saginae, Ensifera alt takımının en iri ve yırtıcı üyelerini barındıran, dikkat çekici görünümlü bir alt familyadır. Sadece birkaç cins ve tür içerir, ancak türler çok büyüktür.

• Boyut: 40–80 mm (en büyük yaprak çekirgeleri bu gruptadır)
• Vücut: Kalın ve silindirik, kaslı bacaklara sahiptir
• Anten: Uzun ve ipliksi
• Kanatlar: Genellikle az gelişmiş (brachypterous) ya da tamamen kanatsız
• Ağız parçaları: Güçlü çiğneyici yapıda, diğer çekirgelerden farklı olarak av yakalayabilir
• Dişiler: Kılıç biçiminde, uzun ovipozitör taşır
• Renk: Genellikle mat yeşil veya yeşilimsi kahverengi

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Habitat: Açık çayırlıklar, step alanlar, yarı kurak bozkırlar
• Aktivite: Gece aktif; gündüz taş, çalı veya ot altına gizlenir
• Beslenme: Yırtıcıdır – küçük böcekler, çekirgeler, tırtıllar ve zaman zaman hemcinsleriyle beslenir
• Yayılım: Güneydoğu Avrupa, Batı Asya ve Orta Doğu; Türkiye, bu grubun önemli yayılış alanlarından biridir

Türkiye’de Görülen Türler ve Tanımlayıcıları

Bilimsel AdıTanımlayan (Yıl)Türkçe Adı (Önerilen)Saga hellenica Kaltenbach, 1967KaltenbachEge yırtıcı çekirgesiSaga ephippigera Fischer, 1853Gotthelf FischerOrta Anadolu yırtıcı çekirgesiSaga natoliae Serville, 1839Jean Guillaume ServilleAnadolu yırtıcı çekirgesiSaga rammei Kaltenbach, 1965KaltenbachGüneydoğu yırtıcı çekirgesi

Not: Türkiye, Saga cinsinin en zengin görüldüğü ülkelerden biridir.

Zehirlilik Durumu ve İnsanlara Etki

• Zehirli değildir
• Isırabilir, özellikle elde tutulursa kendini savunmak için güçlü çenesiyle çimdikler
• Zehirli olmamakla birlikte, çeneleri kanatabilir – dikkatli tutulmalıdır
• Dişilerin ovipozitörü zararsızdır, sadece yumurta bırakmak için kullanılır

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Isırma durumunda yaranın sabunlu su ile temizlenmesi yeterlidir
• Gerekirse antiseptik uygulanmalı
• Alerjik reaksiyon belirtileri (şişlik, kaşıntı) görülürse antihistaminik önerilir
• Toksik etki söz konusu değildir

Ekosistemdeki Rolü

• Doğal zararlı kontrolü sağlar: Özellikle otçul çekirge ve tırtılları avlayarak dengede tutar
• Toprak üzerinde avcı rolü görür; ekosistemin önemli yırtıcılarından biridir
• Kendisi de kuşlar, kertenkeleler ve yılanlar gibi yırtıcılar tarafından avlanabilir
• Yumurtalarını toprağa bırakır – nesli bazı bölgelerde habitat kaybı nedeniyle tehdit altındadır

Karıştırılabilecek Türler

• Tettigonia viridissima: Daha küçük ve fitofag; Saga türleri daha kalın yapılı ve yırtıcı
• Bradyporus türleri: Tıknaz yapıdadır ama yırtıcı değildir
• Phaneroptera ve Leptophyes: Daha narin yapılı, Saga türleri onlara göre dev gibidir

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu böcek akrep gibidir ve sokar
2. Gerçek: Kuyruk yoktur; ovipozitör sadece yumurtlama içindir, sokma işlevi yoktur
3. Efsane: İri olduğu için çok tehlikelidir
4. Gerçek: İnsanlara saldırmaz, ancak avını güçlü çeneleriyle yakalar
5. Efsane: Uçamazsa çekirge değildir
6. Gerçek: Bazı çekirge türleri uçmaz; Saga türlerinde kanatlar genellikle körelmiştir
7. Efsane: Yeşil olduğu için zararsızdır
8. Gerçek: Renk yanıltıcıdır; Saga türleri yırtıcıdır
9. Efsane: Bu türler kelebek gibi dönüşüm geçirir
10. Gerçek: Saga türleri eksik başkalaşım (hemimetabol) geçirir; pupa evresi yoktur

İlginç Bilgiler

• Saga türleri, Avrupa'nın ve Türkiye’nin en büyük ortopter türleri arasındadır
• Bazı bireyler 8 cm uzunluğa ulaşabilir – bu, yerli çekirgeler içinde sıra dışıdır
• Sadece doğrudan avla beslenmeleri onları ekolojik açıdan eşsiz kılar
• Dişiler, yumurtalarını tek tek ve derinlemesine toprağa yerleştirir – bu, yumurtaların predatörlerden korunmasını sağlar
• Türkiye’deki bazı Saga türleri endemik olarak kabul edilir

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Kaltenbach, A. (1986). The Genus Saga in Turkey and the Near East
• Çıplak, B. (2004). Türkiye Saga Türleri Üzerine Sistematik ve Biyocoğrafik Gözlemler
• Heller, K.G. (1998). Bioacoustics and morphology in Saga species
• Türk Entomoloji Bülteni (2021). Saga ephippigera Popülasyon Dinamikleri
• Fotoğraf:Christophe Bernier