Phengaris nausithous 

Phengaris nausithous

Phengaris nausithous, halk arasında Benekli Gök Mavisi olarak bilinen, Lycaenidae ailesine ait, karmaşık bir yaşam döngüsüne sahip, hassas ve korunması gereken bir kelebek türüdür. Bu kelebek, yaşamını sürdürebilmek için hem belirli bir bitki türüne hem de belirli bir karınca türüne ihtiyaç duymasıyla ekolojik açıdan büyük öneme sahiptir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Benekli Gök Mavisi, 30-35 mm kanat açıklığına sahip, orta büyüklükte bir kelebektir. Erkeklerin kanat üst yüzeyi parlak mor-mavi renkte olup, geniş siyah bir dış kenar bandıyla çevrelenmiştir. Dişilerde ise bu renk daha solgundur ve kanatların üst yüzeyinde daha geniş siyah benekler bulunur. Alt kanat yüzeyi ise, grimsi-beyaz bir zemin üzerinde dağınık, küçük siyah benekler ve turuncu lekeler içerir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklem bacaklılar)
Sınıf (Class): Insecta (Böcekler)
Takım (Order): Lepidoptera (Kelebekler ve güveler)
Aile (Family): Lycaenidae
Cins (Genus): Phengaris
Tür (Species): Phengaris nausithous (Bergsträsser, 1779)

Coğrafi Dağılım ve Yaşam Alanları

Bu kelebek, Avrupa'dan Kafkaslar'a kadar uzanan geniş bir yayılış gösterir. Türkiye'de de özellikle Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgelerindeki sulak alanlarda ve nemli çayırlarda görülür.

Habitat Tercihi: Genellikle nemli çayırlar, bataklıklar ve akarsu kenarları gibi, tırtılının besin bitkisinin bulunduğu sulak alanları tercih eder.

2. Fiziksel Özellikler ve Yaşam Alanları

Phengaris nausithous'un yaşam döngüsü, diğer kelebek türlerinden oldukça farklı ve karmaşıktır.

Yaşam Döngüsü: Dişi kelebekler, yumurtalarını ana besin bitkisi olan çayır düğmesi (Sanguisorba officinalis) çiçeğinin üzerine bırakır. Tırtıllar, bitkinin çiçeğiyle beslendikten sonra yere düşer ve burada belirli bir karınca türü olan kırmızı karınca (Myrmica rubra) tarafından bulunur. Karıncalar, tırtılı kendi larvalarıyla karıştırıp yuvalarına taşır. Tırtıl, kış boyunca karınca yuvasında yaşar ve karınca larvalarıyla beslenir. İlkbaharda pupa olur ve kelebek olarak yuvadan çıkar.
Davranış: Gündüzleri aktiftir.

3. Ekolojik ve Biyolojik Önemi

Ekolojik Rolü: Benekli Gök Mavisi'nin yaşam döngüsü, biyolojik bir simbiyozun harika bir örneğidir. Hem ana besin bitkisi hem de karınca türüyle olan bu özel ilişki, türü ekolojik değişikliklere karşı son derece savunmasız hale getirir. Bu nedenle, yaşadığı habitatın sağlığının bir gösterge türü olarak kabul edilir.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Phengaris nausithous, Avrupa ve Asya'da popülasyonları tehdit altında olan bir türdür. Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından Tehdide Yakın (Near Threatened) olarak listelenmektedir. Türkiye'deki durumu da habitat kaybı nedeniyle hassastır.
Tehditler: Bu türün karşılaştığı başlıca tehditler arasında habitat yok oluşu, özellikle sulak alanların kurutulması, tarımsal faaliyetler, aşırı otlatma ve iklim değişikliği yer alır. Hem bitkinin hem de karınca kolonisinin varlığına bağlı olduğu için, herhangi birindeki bozulma popülasyonun yok olmasına neden olabilir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi